Vakalarımızdan Örnekler:
Bu videoda, sağ ve sol damardaki darlıkların stentle açılmasını gösteren iki ayrı vakayı sunuyoruz.
Stent; kalp damarı darlığı ya da tıkanıklığının tedavisinde kullanılan, metal yapıda, ince bir tel örgüdür. Boru şeklindedir.
Stent hangi metallerden yapılır?
En çok krom, kobalt ve platin gibi metallerden yapılır.
Stent neden takılır?
Damarın açık kalmasını sağlamak için takılırlar.
Stent takmak sık uygulanan bir işlem midir?
Dünyada yılda üç milyondan fazla stent işlemi uygulanmaktadır. Bu kadar sık uygulanmaktadır, çünkü dünyadaki tüm ölümlerin bir numaralı nedeni kalp ve damar hastalıklarıdır.
Stent öncesi hangi tetkikler yapılır?
İşlem öncesinde EKG çekilir. Kanama riski, böbrek fonksiyonları ve enfeksiyon varlığı için de kan tahlili yapılır.
Stent işleminin riskleri var mı?
Her girişimsel işlem gibi stent işleminin de riskleri bulunur. Ciddi komplikasyonların her biri her 1000 kişiden 2’sinde gerçekleşir. Risk, aslında kişiden kişiye değişir. Örneğin, kalp krizi sırasında acil işlemler veya ilave başka ciddi hastalığı olan hastalara yapılan işlemler en tecrübeli hekimler tarafından yapılsa bile daha risklidir. Kompleks vakaların (sol ana damar, çatallı damar, aşırı kireçli damar veya kronik tıkalı damar -CTO-) işlemleri daha risklidir.
Stent işleminin olası komplikasyonlar şunlardır:
- Kasık ya da el bileği damarı hasarı: Kasık ya da el bileği damarında ciddi kanama veya tıkanıklık gelişebilir. Dolayısıyla, kan takviyesi ya da acil damar ameliyatı nadiren gerekebilir.
- Kalpte ritim bozukluğu: Kendiliğinden düzelen kısa süreli ritim bozuklukları sık görülür, ama önemi yoktur. Nadiren bilinci bozan, ilaç ya da elektrik şoku verilmesini gerektiren acil durumlar gelişebilir.
- Böbrek yetersizliği: Stent işlemi sırasında görüntü elde etmemizi sağlayan kontrast madde adı verilen boya ortalamada her 100 hastanın 5’inde böbrekleri bozar. Risk halihazırda böbrek sorunu olanlarda daha da fazladır. Örneğin, ileri evre böbrek yetersizliğinde risk 5 kat daha fazladır. Genellikle damardan sıvı takviyesiyle tamamen düzelir. Nadiren geçici diyaliz gerekebilir. Kalıcı diyaliz gereksinimi ise son derece nadirdir.
- Alerji: Kullanılan kontrast boyaya bağlı nadiren alerji gelişebilir. Ciltte kaşıntılı kızarıklıklar oluşabilir; bunlar geçicidir. Çok nadiren alerjik reaksiyonlar solunumu engelleyecek kadar ciddi olur.
- Kalp krizi: Hastanın damarları çok narinse kateter bu damarlara zarar verebilir. Bu riski önceden anlamak genellikle mümkün değildir. Bu, nadiren kalp krizine neden olabilir ve hastanın acilen kalp ameliyatına alınması gerekebilir.
- Felç: Kalbe ulaşmamızı sağlayan damarların narin bölgelerinden kateterin dokunmasıyla kopan küçük yağlar veya pıhtılar beyin damarlarına kaçabilir; nadiren geçici ya da kalıcı felç gelişebilir.
- Kalp damarı çatlaması (diseksiyon) ve yırtılması (rüptür): Nadiren bu sorunlar gelişebilir. Çoğu durumda işlem esnasında yapılan acil müdahalelerle sorun çözülür. Çok nadiren acil ameliyat gerekebilir.
- Ölüm: Bir komplikasyon durumunda acil müdahaleler ile çoğunlukla sorun çözülür. Çok nadiren müdahaleler işe yaramayıp hasta hayatını kaybedebilir. Bu olasılık hekimin tecrübesiyle de ilişkilidir. Ortalama her 1000 işlemden 2’sinde ölüm olur.
Bu riskler beni kaygılandırdı, ne yapmalıyım?
Kaygılanmakta haklı olabilirsiniz, ama unutmayın: Bu komplikasyonlar çok nadir gelişir. Önemli olan stentin gerçekten gerekli olup olmadığıdır. Eğer, güncel bilimsel verilere ve kılavuzlara uygun bir şekilde stent kararı verilmişse bu işlemden kaçmak aslında kendinizi kalp krizi ve ölüm gibi risklere çok daha fazla maruz bıraktığınız anlamına gelir.
Stent öncesi nelere dikkat edilmelidir?
- İşlemin yapılmasına izin verdiğinizi gösteren onay formunu imzalamanız gerekir. Formu dikkatlice okuyun ve anlamadığınız bir şey olursa mutlaka bize sorun.
- İşlem öncesi en son 8 saat önce yemek yemelisiniz. Son 2 saate kadar saf su içebilirsiniz. İşlem sabahında -aç karna olsanız da- az miktar suyla alınması gereken ilaçları almalısınız.
- Stent işleminden önce hangi ilaçları almanız, hangilerini almamanız gerektiğini anlatacağız. En önemlileri şunlardır: Stentin pıhtı kapmaması için kan sulandırıcı ilaçlardan almak zorundasınız (işlem günü dahil). Bu sıklıkla, düşük doz Aspirin (Ecopirin veya Coraspin) ve ikinci bir kan sulandırıcı ilaç (etken maddesi; klopidogrel, tikagrelor veya prasugrel olanlar) kombinasyonundan oluşur. Diyabet (şeker hastalığı) ilaçlarının bir kısmını iki gün önceden, bir kısmını ise sadece işlem sabahı kesmeniz istenebilir.
- Bilinen alerjik bir yatkınlığınız varsa bunu doktorunuza mutlaka söyleyin. İyot, kontrast madde, kabuklu deniz ürünleri, lateks (örneğin; lastik eldivenler) ve ilaç alerjileri özellikle önemlidir.
- Hastanedeyken daha konforlu olmanız için kişisel eşyalarınızı (örneğin; terlik ve diş fırçası) yanınızda getirmenizi öneririz. Taburculukta da evinize sizi bir yakınınızın götürmesini planlayın.
Stent nasıl takılır?
Stent işleminde önce sedye benzeri bir masaya sırt üstü yatırılacaksınız. İşlem boyunca birçok açıdan kalp damarlarınızın filmini çekmek için başınızın ve göğsünüzün çevresinde X-ışını cihazının kolu hareket edecek. Ya anjiyo salonuna gelmeden önce ya da anjiyo salonundayken el sırtı ya da kolunuza size gerektiğinde sıvı ya da ilaç verebilmek için bir damar yolu (intravenöz kanül) takılacak. Kalp ritminizi takip edebilmemiz için göğsünüze elektrotlar yapıştırılacak. El ya da ayak parmağınıza da kan oksijen durumunuzu görebilmemiz için mandallı veya yapışkanlı bir cihaz (oksimetre) takılacak. Kasık ya da el bileğiniz -eğer çok kıllıysa makineyle tıraş edildikten sonra- dezenfekte edilecek.
Damar giriş yeriniz, ağrı duymamanız için iğnesi ince bir enjektördeki ilaçla uyuşturulacak. Sonra, giriş yerine esnek plastik bir kılıf (sheath) yerleştirilecek. Bu kılıf içinden, önce uzun bir tel, bunun üzerinden de bir kateter (uzun, esnek, içi boş boru) kalbinize gönderilecek. Kateter, kalp damarlarınızın girişine yerleştirildikten sonra boya verilecek. Bu boya, kısa süreli bir sıcaklık hissi yaşamanıza neden olabilir; korkmayın. Boya sayesinde damarlarınızdaki darlık ya da tıkanıklıkların yeri artık görülebilecek. Görüntülerin alınması sırasında derin nefes almanız, nefesinizi tutmanız veya öksürmenizi isteyebiliriz.
Damardaki darlık ya da tıkanıklığı açmak için kıl kadar ince bir teli kalp damarınıza göndereceğiz. Bu tel üzerinden kaydırdığımız balonu sorunlu bölgeye getirip sonra şişireceğiz. Bu, darlığın ya da tıkanıklığın açılmasını sağlayacak. Bu aşamada, şişen balon nedeniyle kan akımı geçici olarak duracaktır; bu da göğüs ağrısı hissetmenize neden olabilir. Balon indirildiğinde bir kaç saniye içinde göğüs ağrınız geçecek. Balonu birkaç kez şişirip indirmemiz gerekebilir. Bu aşamada yeterli damar açıklığını sağlamışsak balonu çıkarıp stent takma aşamasına geçeceğiz (Bazen, balon aşamasını uygulamayız; direkt stent aşamasına geçeriz). Stent de bir balonun üzerinde monte edilmiş olduğundan stenti, kendi balonunu şişirerek yerleştireceğiz. Balonunu indirdiğimizde stent, açılmış durumda damar duvarına yaslanacak ve orada kalacak. Kontroller sonrası her şey yolundaysa işlemi sonlandıracağız.
Not: “Stent nasıl takılır?” sorusuna yönelik ayrı bir makalemiz de bulunmaktadır.
İşlem sonrası nelere dikkat edilmelidir?
İşlem ne kadar sürer?
Genellikle 40-60 dk. Ancak, damarın özelliklerine ve kaç damara stent takılacağına göre bu süre değişebilir. Düz damarda işlem 30 dakikada sonuçlanabilirken, kompleks vakada 3-4 saat sürebilir.
İşlem esnasında uyutulacak mıyım?
Sadece damar giriş yeri ağrı hissetmemeniz için uyuşturulacak. İşlem boyunca uyanık olacaksınız. Ama, gerginliğinizi almak için rahatlatıcı ilaçlar verilebilir. Bunlar sizi hafif uykulu bir hale getirebilir; bu normaldir.
İşlem sonrası hastanede yatış süresi ne kadar?
Stent işleminden sonra sıklıkla bir gece hastanede yatmanız istenir. Bazen işlem günü akşamı, bazen de birkaç gün sonra taburcu etmeyi düşünebiliriz. Bunu, işlemin kompleksliği ve sizin klinik durumunuza göre ayarlarız.
Stent yerinden oynar mı?
Hayır, stent yerinden oynamaz, yani kaymaz. Stent çapı, damar çapıyla uyumlu seçilmiş ve işlem esnasında takılan stentin stabil olduğu görülmüşse sonradan o stent yerinden oynayamaz.
İşlem sonrası stenti vücudumda hisseder miyim?
Hayır. İşlem sonrası bazı hastalar sol göğüs tarafında batma hissederler ve bunu stent batması zannederler. Oysa, hissedilen ya anksiyeteye bağlı psikosomatik ağrıdır ya da stentin damar duvarını germesi sonucu hissedilen ağrıdır. Bunlar -varsa- genellikle bir hafta içinde geçer.
Stent ömür boyu vücudumda kalacak mı?
Evet. Stenti geri çıkarmak söz konusu değildir. Ama, bunun size hiçbir zararı yoktur.
Stent sonrası kan sulandırıcı ilaç kullanacak mıyım?
Evet. Stent işleminden önce size başlamış olduğumuz kan sulandırıcı ilaçları (düşük doz Aspirin ve etken maddesi klopidogrel, tikagrelor veya prasugrel olanlardan biri) birkaç ay, bazen de birkaç yıl kullanacaksınız. Bu süreleri, kanama ve kalp krizi riski arasındaki dengeye göre belirleriz. Bu süre geçince, iki ilaçtan biri kesilecek ve tek ilaçla ömür boyu devam edeceksiniz.
İlaç kullanmayı sevmiyorum, işlem sonrası ilaç kullanmasam ne olur?
Stent yabancı bir madde olduğundan kan hücreleri (trombositler) stenti fark edip pıhtıyla üstünü kapatmaya çalışır. Bu nedenle bir değil, iki kan sulandırıcı ilaç kombine edilir. Birkaç ay sonra stentin üzeri yeteri kadar dokuyla kaplanınca stentin kanla teması kesilir. Stent damar duvarına gömüldükten sonra risk azalır, bu nedenle artık tek bir kan sulandırıcı ilaç yeterli olur. İlaç kullanmamak; stentin pıhtı nedeniyle tıkanmasına, bu da kalp krizine ve ani ölüme sebep olabilir.
Stent ile balon arasındaki fark nedir?
Hem balon hem de stent damar açmada kullanılan malzemelerdir. Balondan sonra damarın tekrar kapanma olasılığı yüksektir. Bunun olmaması için damar içine çoğunlukla stent yerleştirilir. Balon, çoğu durumda stenti yerleştirmeden önce damardaki daralmış bölgeyi stentin geçebileceği kadar genişletebilmek ve damarın açılabilme kapasitesini anlamak için yapılır.
Stent ile anjiyo arasındaki fark nedir?
Stent taktırmak yerine ilaçla tedavi olsam olmaz mı?
Her zaman olmasa da çoğu durumda stent işlemi (stentleme) yerine aslında sadece ilaç tedavisi tercih edilebilir. Günümüzde kalbin, oksijeni tasarruflu kullanmasını sağlayan ya da kalp damarlarını genişletip daha fazla kan akımı ve oksijen ulaştırılmasını sağlayan ilaçlar sayesinde hiç stent takmadan benzer faydalar elde edilebilir. Stentin en büyük faydası ilaçlara göre hastanın şikayetlerini daha hızlı -çoğunlukla ertesi günden itibaren- gidermesi ve ömür boyu kullanılacak ilaç sayısını azaltmasıdır. Ancak, bazı özel durumlarda ilaçlar stente alternatif değildir. Örneğin, LMCA gibi büyük bir damarı açmak hastanın ömrünü uzatır; bu damardaki sorunlarda ilaçların daha az etkili olduğu kanıtlanmıştır. Kalp krizi gibi acil durumlarda ise stent takmak hayat kurtarır. Bu noktada, ilaç derken kastettiğimiz göğüs ağrısını kesen ilaçlardır. Aspirin ve statin gibi ilaçlar stent takılsa da takılmasa da zaten kullanılmak zorundadır.
İşlemin başarılı olma olasılığı nedir?
Genel olarak başarı %90’dan fazladır. Şu durumlarda işlemin başarılı olma olasılığı azalır: Hastanın çok yaşlı olması, tıkanıklığın çok uzun süredir var olması, kireçli ya da kıvrımlı damar yapısı, kronik böbrek yetersizliği ve yetersiz girişimsel teknik (hekim tecrübesinin az olması)… Özetle, her hasta için başarı oranı farklıdır.
İşlem başarısız olursa durumum kötüleşir mi?
Başarısız olma durumunda damar yapınızdaki durum genellikle aynen devam eder. Dolayısıyla, şikayetleriniz ilk haline göre daha kötü olmaz.
Tek seferde tek stent mi takılır?
Birden fazla damarda ya da aynı damarın birden fazla yerinde sorun varsa aynı seansta birden fazla stent takılabilir. Ama, işlem uzun sürmüşse kullanılan boya miktarı fazla olup böbreğinizin bozulma olasılığını artırmamak için ve hem sizin hem de benim (Dr. Şükrü Akyüz) fazla radyasyona maruz kalmaması için işlemi o noktada sonlandırmak zorunda kalabiliriz. Eksik kalan kısmı ayrı bir zamanda (seansta) yapıp tamamlarız.
Kalbe en fazla kaç stent takılabilir?
Pek çok kişi kalbe en fazla belli bir sayıda stent takılabileceğini düşünür. Örneğin, “Kalbe 5 taneden fazla stent takılmaz” gibi. Bu düşünce yanlıştır. Evet, çok sayıda stent takmak her bir stentin çıkarabileceği risklerin artması anlamına gelir. Güncel bilimsel verileri takip eden bir kardiyolog hastalığın çözümünde zaten takılması gereken en az sayıda stentle sorunları çözmeye çalışmalıdır. Burada sorulması gereken asıl sorular şunlardır: “Gerçekten bu kadar stent takmak gerekli mi?”, “İlaç tedavisi yeterli olmaz mı?”, “Bypass ameliyatı daha doğru bir seçenek olabilir mi?”. Bu sorular sorulmuş ve aslında bu yöntemlerin daha uygun olduğuna karar verilmişse o hastaya gerçekten çok sayıda stent takmak doğru olmayacaktır. Ama, bu sorulardaki seçeneklerin klinik açıdan uygun olmadığına veya teknik açıdan uygulanamayacağına kanaat getirilmişse takılacak stentin sayısı değil, artık endikasyonu (gerekliliği) önem taşır. Örneğin; kalbin üç ana damarının pek çok yerinde kompleks darlıklar saptanan, en hafif işle uğraşırken bile göğüs ağrısı olan ve çok sayıda ilaca rağmen bu ağrıları geçmeyen birinde normalde bypass ameliyatı muhtemelen en doğru tercih olacaktır. Ancak, aynı hastanın çok ciddi akciğer yetersizliğinin de (KOAH) olduğunu ve büyük ihtimalle ameliyat sonrası solunum cihazından kurtulamayacağının tahmin edildiğini düşünelim. Bu durumda damarlardaki sorunlar mecburen çok sayıda stentle çözülebilir.
İlaçlı stent mi daha iyi, ilaçsız stent mi?
Hemen hemen her durumda ilaçlı stentler ilaçsız stentlerden daha iyidir. Hastanın klinik durumu ve damar yapısına göre değişmekle beraber ortalama olarak; ilaçsız stentlerde her 100 kişiden 15’inde, ilaçlı stentlerde ise 5’inde abartılı doku büyümesine bağlı stent içi darlık gelişir. Tersten okunursa, ilaçsız stentlerde her 100 kişiden 85’inde, ilaçlı stentlerde ise 95’inde sorun gelişmez. Günümüzde, pratik hayatta artık ilaçsız stentler neredeyse hiç tercih edilmemektedir. En azından, kendi adıma (Dr. Şükrü Akyüz) yıllardır hiç kullanmıyorum.
İlaçlı stentler de teknolojiyle beraber oldukça gelişti. En son nesil ilaçlı stentler bir önceki nesil stentlerden daha iyidir. Ama, “daha iyi olma” durumu “aralarında çok büyük farklar var” anlamına gelmez. Şöyle ki; en son çıkan kaliteli bir stentin içinde tekrar darlık gelişme olasılığı %3 iken (her 100 kişiden 3’ünde), aynı markanın bir önceki neslinde bu oran %5 civarındadır. Gördüğünüz gibi fark vardır, ama ilaçlı ve ilaçsız stentler arasındaki fark kadar değildir.
Avrupa stent nedir?
Günlük hayatta hastalar arasında Avrupa stent ifadesi sık kullanılsa da aslında bu yanlış bir ifadedir. Kastedilen “ilaç kaplı stent”tir. İlaç kaplı stentler sadece Avrupa’da üretilmezler; başta ABD olmak üzere pek çok ülkede üretilirler. Türkiye’de de bu stentler üretilmektedir.
Eriyen stent nedir?
Bir stentin zamanla eriyip kaybolması akla mantıklı gelse de son yapılan bilimsel araştırmalarda eriyen stentlerin metal olanlara göre hastaya ilave fayda sağlamadığı gösterildi. Hatta, bazı kısımlarının yeterince erimeyip damar içinde pıhtılaşmaya neden olduğu için bu stentlerin daha riskli olduğu anlaşıldı. Bu nedenle, eriyen stentler şimdilik tüm dünyada piyasadan kaldırıldılar. İyileştirmeler sonrası daha iyileri üretilene kadar bu stentlerin kullanımı artık şu anda söz konusu değildir. Ancak, “eriyen” stentleri “polimerleri eriyen stentler” ile karıştırmamak gerekir. Eriyen stentler tamamen eriyen stentlerdir. Polimerleri eriyen stentlerde ise eriyen kısım sadece, metal yüzeye yerleşik olan ve ilacı taşıyan polimer kısımlarıdır; metal iskele erimeden kalır. Polimerleri eriyen stentler günümüzde kullanılmaktadır. Ancak, bir stentin kalitesini belirleyen en önemli nokta; stentin polimerli olup olmamasından ziyade, karşılaştırmalı kaliteli bilimsel çalışmalarda elde edilen klinik sonuçlardır.
Bilekten mi, kasıktan mı stent takmak daha iyi?
Çoğu hastaya hem el bileği yolu hem de bacak (kasık) yolu ile stent takılabilir. Ama, mümkünse el bileği tercih edilmelidir. Ancak, nihai kararı stenti takacak olan hekime bırakmak en doğrusudur. Detaylar şöyledir:
- Stent işleminde en sık görülen komplikasyon damar giriş yerinde kanama olmasıdır. Bu, el bileği giriş yerinde kasığa göre hem daha az sıklıkta gelişir hem de ciddi olma ihtimali daha azdır. Olsa bile, elle bastırılarak kolayca kontrol altına alınabilir. El bileğinin tercih edilmesine dair önerinin en önemli nedeni budur.
- El bileği, bacağa göre hasta için daha konforludur. Kasık yolu ise doktor için daha konforludur.
- El bileği yolunda işlem sonrasında sırt üstü 8-12 saat yatma zorunluluğu yoktur. Aslında, kasık damarı giriş yeri elle bastırılarak değil de özel kasık kapatma cihazlarıyla kapatılırsa kasık yolunda da sırt üstü uzun süre yatma zorunluluğu yoktur.
- El bileğinde ilave yedek damar olduğundan işlemde el bileği damarı pıhtıyla tıkansa bile yedek damar sayesinde elde bir sorun gelişmez (Daha doğrusu son derece nadirdir). Kasık damarı tıkanırsa acil stentleme veya ameliyat gerekebilir. Ancak, el bileği damarı ince çaplı olduğundan tıkanma olasılığı kasık damarına göre çok daha fazladır; tıkanıklık her 10 hastadan 1’inde gelişir.
- El bileği damarı, katetere bağlı spazma (büzülmeye) daha yatkındır. Büzülme, damarın kateteri sıkıştırmasına, bu da bazı hastalarda ağrıya ve kateterin geri çıkarılmasında zorluğa neden olabilir.
- El bileği damarı giriş yerinde enfeksiyon gelişme ihtimali kasığa göre çok daha azdır. Kasıkta enfeksiyon gelişirse bu, bazen çok ciddi sonuçlara neden olabilir.
- Her işlem ve her hasta teknik olarak el bileğinden yapmaya uygun değildir. Hem el bileği anatomisinin uygun olması (örneğin; el bileği damarının çok ince ya da kıvrımlı olmaması) hem de doktorun el bileği yolunda tecrübeli olması gerekir.
- Bazı hastalarda klinik ve anatomik nedenlerle mecburen kasık yolu ya da mecburen el bileği yolunu kullanmak gerekebilir. Örneğin, bazı kompleks işlemlerde [Örneğin; kompleks kronik tıkalı damar (CTO) stent işlemleri] kalın kateterler gerektiğinden ince çaplı bir damar olan el bileği damarı tercih edilmez. Ayrıca, kateterin kalp damarının girişinde sağlam durması için kompleks işlemlerde iyi bir desteğe ihtiyaç duyulur. Bu, kasık yolunda el bileğine göre daha iyidir.
- İster kasık yolu ister el bileği yolu olsun, stent işleminde kalbe uygulanan iş aynıdır.
Damar giriş yerinde ne olursa doktoruma haber vermeliyim?
- Kanama (Böyle bir durumda, parmakla kanayan yere bastırmalı ve 112’yi aramalısınız)
- Giderek büyüyen şişlik (Fındık büyüklüğünü geçmeyen şişlik ise normaldir)
- Giderek artan kızarıklık (Hafifçe kızarıklık, şişlik ve hassasiyet olması ise normaldir. Ayrıca, morarma görmeniz de normaldir)
- İltihaplı akıntı (Ara ara az miktarda şeffaf akıntı ise normaldir)
- Aşırı ağrı (Ağrınız zamanla azalıyorsa bu normaldir)
- Bacakta veya el bileğinde geçmeyen uyuşukluk
- Ateş (>38,5 °C)
Stent sonrası nelere dikkat etmem gerekir?
Stent ile kalp damarınızdaki darlık ya da tıkanıklar ortadan kaldırıldığı için kalp dokularınıza daha çok kan ve dolayısıyla oksijen ulaşır. Bu da göğüs ağrısı veya benzeri şikayetleriniz geçirir. Ama, unutmayın ki; kalp damarlarınızın başka yerlerinde de çok darlık yapmasa da plak denilen ve gelecek yıllarda ilerleyip darlığa yol açma potansiyeli olan yerler muhtemelen var. İşte, bu riski azaltmak için ilaçlarınızı düzenli kullanmalısınız. Ayrıca, sağlıklı bir yaşam tarzına geçmelisiniz. Bunun için:
- Sigarayı bırakın; azaltmakla yetinmeyin,
- Alkol kullanmayın; en azından azaltın (Eskiden, şarap başta olmak üzere az miktarda alkol almanın kalbe faydalı olduğu düşünülürdü. Ancak, yeni veriler ışığında az miktarda alkol almanın faydalı olup olmadığı tartışmalı hale geldi),
- Kilo almayın; kiloluysanız sağlıklı bir diyet ve spor programıyla kilonuzu azaltın,
- Yediklerinize dikkat edin (Detaylardan aşağıdaki soruda bahsedilmiştir)
- Kolesterol seviyenizi kontrol altında tutun (Yediklerinize dikkat ederek ve ilaç kullanarak),
- Diyabet (şeker hastalığı) ve hipertansiyonunuz varsa kontrol altında tutun,
- Düzenli egzersiz yapın; en azından asansörden, her yere arabayla gitmekten ve sürekli oturmaktan kaçının.
Göğüs ağrısı veya nefes darlığı gibi stent takılmadan önceki şikayetleriniz tekrarlarsa birkaç dakika dinlenin veya dilaltı ilaç alın. Dinlenmenize veya dilaltı ilaç almanıza rağmen göğüs ağrınız geçmiyorsa en yakın acil servise gitmeniz veya duruma göre 112’yi aramanız gerekir.
Stent takılan hasta nasıl beslenmelidir?
- Sebze ve meyve ağırlıklı beslenin.
- Ceviz ve fındık gibi kuruyemişleri, balığı, baklagilleri ve lifli besinleri daha fazla tüketin,
- Çok fazla ekmek yemeyin. “Hiç ekmek yememek” doğru değildir. Beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği gibi ürünleri tercih edin,
- Tatlıları ve şekerli içecekleri azaltın; mümkünse hayatınızdan çıkarın,
- İşlenmiş etlerden (sosis, sucuk, salam vb.) uzak durun. Aslında, işlenmiş her şeyden uzak durun,
- Az tuz kullanın.
- Az yağlı veya yağsız süt ürünlerini tercih edin,
- Trans yağları (margarin vb.) kullanmayın. Yemeklerinizi zeytinyağı veya ayçiçek yağı gibi daha sağlıklı yağlarla yapın,
- Tereyağı gibi hayvansal yağları çok fazla tüketmeyin. Yeni verilerle bu konu biraz tartışmalı hale gelmiştir. Yani, “hiç tüketmemek” muhtemelen doğru değildir. Yine de, günümüzde bilimsel kılavuzlar bunlardan uzak durulmasını önermektedirler. Beslenme konusunda ünlü bir bilim adamı olan Prof. Dr. Dariush Mozaffarian’ın 2023’teki şu röportajını izlemenizi öneririm -Maalesef, şu an Türkçe çevirisi mevcut değil-).
- Bitkisel ağırlıklı beslenmenin genel olarak daha sağlıklı olduğu düşünülse de bitkisel her besinin faydalı, hayvansal her besinin ise zararlı olduğu yanılgısına kapılmayın. Örneğin; zararlı olduğunu bildiğimiz beyaz un ve rafine şekerin bitkisel; faydalı olduğunu bildiğimiz balığın hayvansal gıda olduğunu hatırlayın.
- Bu beslenme tarzının; stent takılsın takılmasın veya kalp damar problemi olsun olmasın, aslında herkes için geçerli olduğunu unutmayın.
Stent, kalp krizini önler mi?
Stent işleminin kalp krizi gibi acil durumlarda uygulandığında hayat kurtardığını artık net olarak biliyoruz. Ancak, stent işlemi çoğu zaman acil olmayan, ama hastayı rahatsız eden göğüs ağrısı ve nefes darlığı gibi kronik şikayetlerin incelenmesi sonucu uygulanır. Bu durumlarda stentin asıl görevi şikayetleri gidermektir. Stentin kalp krizini önleme başarısı, sadece ilaç kullanımına kıyasla aslında çoğu durumda benzerdir. Ama, büyük (ana) damarların başlangıç kısımlarındaki darlıklar (örneğin, LMCA denilen damardaki darlık) istisnadır. Buralara stent takmak, sadece ilaç kullanımıyla kıyaslandığında kalp krizini önlemede daha başarılıdır.
Stent takılan hasta kaç yıl yaşar?
Stentlerin belli bir ömrü yoktur. Teknik açıdan başarılı olan bir stent işlemi sonrası hastanın; ilaçlarını düzenli kullanması, yüksek tansiyon ve diyabet gibi risk faktörlerini kontrol etmesi ve sağlıklı yaşam tarzını uygulamaya başlaması stentin tıkanma veya daralma olasılığını oldukça azaltır. Çoğu hastada stentler ömür boyu açık kalırlar. Stentlerin pıhtıyla aniden tıkanıp kalp krizine yol açması her 100 kişiden sadece 1’inde görülen bir tablodur. Bunun pek çok nedeni olsa da en sık nedeni hastanın kan sulandırıcı ilaçlarını kullanmamasıdır. %3-5 olasılıkla ise abartılı doku büyümesi sonucu stent içinde tekrar daralma olur. Bu olacaksa eğer, genellikle ilk 1 yıl içinde (özellikle ilk 3-6 içinde) olur. Yani, ilk 1 yıl sonunda stentte sorun yaşamamışsanız sonrasında artık sorun yaşama olasılığınız son derece zordur.
Stent mi, bypass mı?
Bu önemli konu için ayrıntılı makalemizi okumanızı öneririz.
stent takıldıktan sonra nefes darlığı, kalbe en fazla kaç stent takılabilir, kalbe stent takılması riskli mi, stent takılması riskleri, stent hangi durumlarda takılır,