Not: Aşağıda okuyacaklarınız sadece “genel bilgi” verme amacı taşımaktadır.
Kalp hastalıklarının en yaygın olanı kalp damarlarındaki sorunlardır. Damarlarda pek çok tür sorun olsa da en sık olanları damar darlığı veya tıkanıklığıdır. Günümüzde bu darlık ve tıkanıklar en sık stent takılarak çözülmektedir. Dolayısıyla, her gün dünyanın her yerinde pek çok hastaya stent takma işlemi uygulanmaktadır. Bu nedenle “Stent nedir?” ve “Stent nasıl takılır?” oldukça sık sorulan tıbbi sorulardandır.
Stent, kalp damarlarınızı açık tutmaya yarayan bir iskeledir aslında. Sıklıkla 3-4 mm çapında metal ağdan örme küçük bir borudur. İnce, uzun, esnek bir boru, yani kateter aracılığıyla kalp damarlarına yerleştirilirler. Kateter ya el bileği damarı ya da kasık (bacak) damarında açılan yaklaşık 2 mm’lik bir giriş yeri içinden kalbe gönderilir. Kateter içinden de stent kalbe gönderilir. Stentin temel amacı damarı açık tutmaktır. stent nedir?
Stent Neden Takılır? Stent hangi durumlarda takılır? Kalp anjiyosu (koroner anjiyografi) sonrası, kardiyoloğunuz size belli durumlarda stent takılmasını önerebilir. Bu en sık anjiyoda kalp damarlarınızda darlık saptandığında gerekir. Stent işlemiyle darlık ortadan kaldırılır. Stent Neden Takılır?
Çoğu durumda, anjiyo yapma nedeni hastaların göğüs ağrısından muzdarip olmalarıdır. Darlık açılınca göğüs ağrısı da ortadan kalkar. Stent, bazı kişilerde planlı bir şekilde yani acil olmayan şartlarda takılırken bazı kişilerde de kalp krizi gibi acil durumlarda takılır. Kalp krizi, sıklıkla kalp damarlarının ani bir şekilde tamamen pıhtıyla tıkanması sonucu gelişir. Stent işlemiyle damar acilen açılmazsa kalp dokuları ölmeye başlar ve kalıcı hasar gelişir. Bu da kalp yetersizliğiyle sonuçlanır. Acil olmayan durumlarda da kalp yetersizliği gelişebilir ama nispeten daha nadirdir. Bu durumda stent takmanın ana nedeni göğüs ağrısı gibi şikayetlerin ortadan kaldırılmasıdır. stent nedir?
Stent Nasıl Takılır?
Stent İşleminden Önce:
Kalp anjiyosu da stent işlemi de girişimsel kardiyologlar tarafında hastane şartlarında anjiyo salonu (kateterizasyon laboratuvarı) denilen yerlerde yapılır. Stent kararını; artısını ve eksisini değerlendirdikten sonra kardiyoloğunuzun önerisiyle siz ve kardiyoloğunuz beraber verirsiniz. Kardiyoloğunuz size işlemi detaylıca anlatacak ve işlemin yapılmasına onay verdiğinizi belirten bir formu (aydınlatılmış onam formu) imzalamanızı isteyecektir. Sıklıkla bilgilendirilmeniz işlemden birkaç gün önce yapılırken onam formunu imzalamanız işleme yakın bir zamanda istenecektir; bu sayede karar için düşünmeye ve aklınıza takılan soruları sormaya yeterli zamanınız olacak.
Hastaneye yatmadan önce kan tahlili, EKG ve bazen göğüs röntgeni gibi tetkikler yapılacak. Hastaneye bazen bir gece önce yatmanız gerekebilir ama çoğu durumda işlem günü birkaç saat önce gelmeniz yeterli olur. Çoğu zaman stent takılınca bir gece yatmanız gerekir. Ama, bazı durumlarda doktorunuz eve gitmenizde sakınca görmeyip işlemin yapıldığı günün akşamında sizi taburcu edebilir. Taburcu olunca araç sürmeniz o gün uygun görülmez; o nedenle sizi eve götürecek bir yakınınızın size refakat etmesi önerilir.
İşlemden önce pek çok hastanede yılların verdiği alışkanlıklar nedeniyle işlemden önceki geceden itibaren bir şey yiyip içmemeniz istenir. Ama, bu açlık için geçerli olsa da su kısıtlaması için uygun değildir. Aslında, son 2 saate kadar saf su içmenizde sakınca yoktur.
Hastaneye geldiğinizde, ilgili personel sizi bilgilendirecek ve yatış işlemlerinizi başlatacaktır.
Takılarınızı çıkarmanız gerekeceğinden yanınızda getirmemeniz önerilir. Kateter takılacak bölgenizin işlemden hemen önce bazen tıraş edilmesi gerekebilir. Kolunuza veya el sırtınıza damardan gerektiğinde sıvı ve ilaç verebilmek için bir damaryolu (intravenöz yol) açılacaktır.
Her işlem gibi bu işlemin de doğal olarak riskleri bulunur. Sonuçta, vücudunuzun içinde hareket ettirilen kateterle işlem yapılmaktadır. Ama bilin ki, bu riskler son derece nadir gerçekleşir. Çoğu hastada hiçbir problem olmaz. Bu yazının temel amacı tüm bu riskleri anlatmak değildir, kardiyoloğunuz zaten bunları size detaylıca açıklayacaktır. Bu konuda doktorunuza aklınızdaki soruları sormaktan çekinmemelisiniz. Ayrıca, stent ile ilgili videolarımızın bulunduğu kısımdaki diğer yazımızda (sık sorulan sorular) risklerden daha detaylı bahsetmekteyiz. Okumak için burayı tıklayabilirsiniz. Stent Nasıl Takılır? stent nedir?
Stent İşlemi Sırasında:
Stent işlemi için kalp damarlarınızı doktorunuzun net bir şekilde görmesi gerekir. Bunun için kalp hizasından radyasyon (X ışını) gönderilir. Aynı zamanda kalp damarlarınızın içine de özel bir boya (kontrast madde) verilir. Bu boya normalde gözükmeyen damarlarınızın X ışını ile etkileşince gözükebilmesini sağlar. Bu boya her verildiğinde sıcak basmasına benzer bir duygu hissedebilirsiniz, bu normal bir his olup endişelenmenize gerek yoktur.
Anjiyo salonuna girdiğinizde sedye benzeri hareketli bir masa üzerine yatmanız istenecektir. Nabız, solunumunuz (oksijenlenme durumunuz) ve tansiyon gibi hayati fonksiyonlarınızı takip edebilmek adına bazı kablolarla monitörlere bağlanacaksınız. İşleminiz nereden yapılacaksa (el bileği ya da kasık) o bölgeniz enfeksiyon gelişmemesi için özel mikrop öldürücü solüsyonlarla silinecek. Bu solüsyonlar biraz soğuk olabilir. Sonrasında, tüm vücudunuz ince bir steril örtü ile kapatılacak.
Çoğu doktor stresinizi azaltmak için damardan sakinleştirici bir ilaç verir. Sonra, kateterin yerleştirileceği alan uyuşturulur. Birkaç dakika içinde giriş kateteri (plastik kılıf) el bileği ya da kasık damarınıza yerleştirilir. İşlem boyunca kullanılacak tüm diğer kateterler, teller, balonlar, stentler ve diğer cihazlar bu giriş kateteri içinden kalbe gönderilir. Zaman zaman bu malzemeler değiştirilir. Bu süreçte etrafınızda X ışını gönderen ve böylece doktorunuzun görüntü elde etmesini sağlayan bir kamera hareket edecektir. Bu değişik açılardan aynı damarın değişik yerlerinin daha iyi görüntülenmesini sağlamak için yapılır.
Çoğu kişi işlem sırasında herhangi bir ağrı hissetmez. Bazı hassas kişiler kalp damarlarına verilen boyanın etkisiyle veya damarı açmak için şişirilen balonun kan akımını geçici olarak engellemesi nedeniyle bulantı veya göğüs ağrısı hissedebilir. Ama, bu geçicidir ve kısa sürede düzelir.
Damarı açmak için olmazsa olmaz aşama, darlığın ya da tıkanıklığın içinden damarın ötesine kıl kadar ince bir teli göndermektir. Bu tel, balon ya da stenti sorunlu bölgeye göndermek için kullanılır. Genellikle stent takmadan önce dar alana önce indirilmiş vaziyette bir balon gönderilir ve şişirilir. Bu hem nispeten daha kalın olan stentin dar alandan geçebilmesini sağlar, hem balon çapını referans alarak hangi çapta bir stentin daha uygun olacağını belirler, hem de bazen çok sert bir alanın önceden balonla bile açılamayınca ek önlemlerin ve manevraların önceden yapılabilmesine olanak sağlar. Bazı hastalar “balonun patlatılarak” işlemin yapıldığını zannetse de amaç balonu patlatmadan sadece şişirerek damarı açmaktır; kaldı ki balonun patlaması risk taşır ve doktorlar istisnai bazı durumlar dışında bunu istemez. Damar genişleyince balon indirilir ve çıkarılır, ama tel yerinde bırakılır. Sonraki aşamada balonla açılan damar bölgesinin tekrar sönüp çökmemesi, yani tıkanmaması için stent yerleştirilir. Stent yine indirilmiş bir balonun üzerine yerleştirilmiş haldedir. Altındaki balon şişirilince stent de genişleyerek açılır. Altındaki balonu indirilince stent, balonundan ayrılır ve damar duvarına dayanarak yapışır. Sonrasında stentin balonu çekilir ve stent damarda bırakılmış olur. Dar alanın çapı ve boyu neyse ona bire bir uyumlu çapta ve boyda stent seçilir. Stent bir kez damar duvarına dayanınca yerinden oynamaz; istense de artık yerinden oynatılamaz. Bu aşamaların her biri röntgen görüntüsü olarak kayıt altına alınır. Birden fazla darlık varsa veya darlık çok uzunsa birden fazla stent gerekebilir. Bazen tek bir işlemde (seansta) tüm yerlere stent takılamaz. Böyle uzun süren vakalarda birkaç gün ya da hafta sonra işin geri kalan kısmı tamamlanır. Bu tür kompleks vakalarda işlem hem radyasyon hasarı hem de kullanılan boyanın böbrek yetersizliğine yol açma olasılığı nedeniyle iki ayrı aşamada yapılır. Ama, bu durum nadiren gerekir. Toplam işlem süresi kaç tane darlık olduğuna, darlığın zorluk derecesine (kompleks işlemler) ve doktorunuzun tecrübesine göre değişkenlik gösterir. Özetle stent işlemi, bazı vakalarda 30 dakika sürerken bazı vakalarda 3-4 saat sürebilir.
Stent İşleminden Sonra:
Stent işlemi bitince yapılan işlemin zorluğuna göre ya koroner yoğun bakım ünitesine ya da direkt yataklı servise alınacaksınız. Özel kasık kapatma cihazları kullanılmışsa artık kasığınızda bir giriş kateteri olmadığından ve giriş yeri cihazla direkt kapatılmış olduğundan 1 saat sonra yürümenize izin verilecektir. Ama, ekonomik veya tedarik sorunları gibi nedenlerle bu cihazlar kullanılamamışsa kasığınızdaki giriş kateteri 4-6 saat sonra elle çekilerek çıkarılacak ve kanama kontrolüne sağlamak adına yaklaşık 15 dk elle basma yöntemi uygulanacaktır. Kanama olmadığı kanıtlanınca ilave bir 4-6 saat kadar daha düz yatmak zorundasınız. Çoğu hastanede bu toplam 8-12 saatlik sürede kasığınıza kum torbası konulması istense de aslında kum torbası konulması artık önerilmemektedir. Ama, doktorların önemli bir kısmı alışkanlıkları gereği halen kum torbası koyma taraftarıdır.
İşlem el bileğinden yapılmışsa el bileğinizde bilezik benzeri vidalı ya da havalı bir kapatma aleti olacak. 2-3 saat sonra hemşireniz onu da çıkaracak ve steril bir bezle el bileğinizi saracaktır.
Dikkat etmeniz gereken en önemli nokta kanamadır. Kanama direkt gözlemlenebilir ya da kasığınızda bir sıcaklık hissine neden olabilir. Bu durumda kanamayı izlemek yerine hemşireye haber verip onun gelmesi için geçen sürede kanayan yere elle bası uygulamanız oldukça önemlidir. Kasık bölgenizde fındık büyüklüğünü geçmeyen bir şişlik veya ciltte çok yaygın olmayan lokal bir morarma olması önemli değildir. Daha büyük şişlik ya da yaygın morlukları doktorunuza bildirmelisiniz. İlk bir hafta ağır kaldırmaktan kaçınmalısınız. Çoğu hasta için genellikle doktorunuz ilk 1 hafta yapmamanızı önerse de araç sürme, uçağa binme, işe başlama ve cinsel ilişki her hastanın durumuna göre değişiklik gösterir; doktorunuza bu aktivitelere ne zaman başlayacağınızı sorabilirsiniz.
Stent işlemiyle ilgili hazırladığımız sık sorulan sorular (Örneğin, “Stent ömrü ne kadardır?” “Stent takılması tehlikeli mi?”, “İlaçlı stent nedir” vb…) için bu linki tıklayabilirsiniz.
Stent Neden Takılır? Stent nedir? Stent Nasıl Takılır? stent hangi durumlarda takılır, kalbe stent takılması, kalp stenti nedir, kalbe stent nasıl takılır, kalbe stent takılması sonrası