İçindekiler
- Mitral Kapak Yetmezliği nedir?
- Kaç çeşit mitral kapak yetmezliği vardır?
- Mitral kapak yetmezliği dereceleri nelerdir?
- Mitral kapak yetmezliğinin nedenleri nelerdir ?
- Mitral kapak yetmezliği belirtileri nelerdir?
- Mitral kapak yetmezliği nasıl teşhis edilir?
- Mitral kapak yetmezliği tehlikeli midir, ilerler mi?
- Mitral kapak kendini yeniler mi?
- Mitral kapak yetmezliği nasıl tedavi edilir?
- Mitral kapak yetmezliğinde hangi ilaçlar kullanılır?
Mitral Kapak Yetmezliği nedir?
Kalp kapakları, kanın tek yöne doğru geçişine izin veren kapı benzeri yapılardır. Kan akımının itici gücüyle açılırlar ve kanın itici gücü azalınca da kapanırlar. Bu sayede, kanın geri kaçmasını engellerler. Mitral kapak, kalpteki dört kapaktan biridir. Kalbin sol tarafındaki iki oda arasındadır. Sol kulakçığı sol karıncıktan ayırır. Mitral kapak tam anlamıyla kapanamadığında kan, geldiği odaya, yani sol kulakçığa geri kaçar. Kaçan kan da vücuda gönderilememiş olur. Bu kaçağa, “mitral kapak yetmezliği” veya kısaca “mitral yetmezlik” denir. Yetmezlik yerine, yetersizlik veya kaçak sözcükleri de kullanılabilir; bunlar eş anlamlıdır. Mitral kapak yetmezliği, en sık görülen kapak hastalığıdır.
Kaç çeşit mitral kapak yetmezliği vardır?
Mitral kapak yetersizliği, kaçağın nedeni ve oluşum mekanizmasına göre ikiye ayrılır. Bu sınıflama tedavi seçimi açısından önem taşır:
- Primer (dejeneratif) mitral kapak yetersizliği: Mitral kapağın bizzat kendisinde sorun vardır. Örnekler: Romatizmal mitral kapak, mitral kapak prolapsusu
- Sekonder (fonksiyonel) mitral kapak yetersizliği: Kapak aslında sağlamdır, ama kapağın tutunduğu kalp dokusunda sorun vardır. Kapak, yeterli desteği olmadığından kan kaçırır. Örnekler: Kalp krizi hasarına bağlı olarak kapağın çekilmesi, kalp yetmezliği nedeniyle sol karıncığın büyümesi veya kalpteki ritim bozukluğu nedeniyle sol kulakçığın büyümesi.
Mitral kapak yetmezliği dereceleri nelerdir?
- Sağlam ve düzgün çalışan bir odanın kapısının altından az da olsa bir hava geçişi olur ve bunun normal olduğunu biliriz. Aynı mantıkla, mitral kapakta hiçbir sorun olmasa da çok az bir kaçak olması normaldir. Çoğu insanda var olan bu çok az kaçağa fizyolojik kaçak adı verilir. Fizyolojik kaçak, herhangi bir şikayete neden olmaz. Fizyolojik yerine, eser ve minimal sözcükleri de kullanılabilir. Hastalık göstergesi olmadıkları, yani tamamen normal kabul edildikleri için gereksiz kaygıya neden olmamak adına bu terimler eko raporunun “sonuç” kısmına genellikle yazılmaz. Özetle: Fizyolojik = Eser = Minimal
- Normal olmayan (patolojik) kaçaklar ise kaçan kanın miktarına göre üç dereceye ayrılır: Hafif, orta ve ileri. Çoğu doktor, orta dereceyi de kendi içinde hafif-orta ve orta-ileri olarak ikiye ayırmayı tercih eder. İleri yerine, ciddi veya kritik sözcükleri de kullanılabilir. Alternatif olarak, 1’den 4’e kadar ciddiyeti artacak şekilde sayısal olarak da derecelendirme yapılabilir. Ancak, sayısal sınıflama günümüzde çok tercih edilen bir sınıflama değildir. Özetle: 1. derece = Hafif, 2. derece = Hafif-orta, 3. derece = Orta-ileri, 4. derece = İleri = Ciddi = Kritik
Mitral kapak yetmezliğinin nedenleri nelerdir ?
- Mitral kapak prolapsusu (MVP; mitral kapakta çökme): Mitral kapakta çökme durumda, kalp her kasıldığında mitral kapağın yaprakçıklarından biri veya her ikisi sol kulakçığa doğru bombe yapar. Bu, mitral kapağın sıkı sıkıya kapanmasını engelleyebilir ve kanın geriye kaçmasına neden olabilir. Bazen bombeliğin nedeni bizzat yaprakçıkların yumuşak olmasıyken bazen de yaprakçıkları tutan iplikçiklerin (kordalar) yumuşak olmasıdır. Bu iplikçiklerin kendiliğinden kopması da kaçağa neden olabilir. Tüm bunlar genetik kökenlidir. Ancak, ilerleyip sorun çıkarmaları uzun yıllar alabilir.
- Doğumsal: Doğumdan itibaren kusurlu kapaklar söz konusudur.
- Yaşlılığa bağlı kireçlenme: Bazı insanlarda kireçlenme beklenenden fazla olup kapağı sertleştirerek düzgün bir şekilde kapanmasını engelleyebilir.
- Enfeksiyondan kaynaklanan hasar: Bakteri enfeksiyonları ya direkt olarak (infektif endokardit) ya da romatizmal ateş adı verilen hastalıkta olduğu gibi dolaylı olarak kalp kapaklarına hasar verebilir. Romatizmal mitral kapak yetersizliği, çocuklukta geçirilen farenjit ya da bademcik enfeksiyonundan yıllar sonra ortaya çıkar ve hemen her zaman mitral kapak darlığıyla beraber olur.
- Kalp krizi: Kalp kasının mitral kapağı tutan bölgelerinde kalp krizine bağlı hasar gelişirse kapağın desteği azalacağından kaçak gelişebilir. Kalp krizi sonucunda hasar büyükse bu ani ve şiddetli bir kaçağa neden olabilir. Kaçak, zamanla yavaş yavaş da gelişebilir.
- Kalp kasının genetik hastalıkları: Mitral kapak sonuçta kalp kaslarına tutunan bir yapıdır. Kalp kasındaki bozukluklar (örneğin, hipertrofik kardiyomiyopati) doğal olarak kapağı da etkiler.
- Işın tedavisi: Nadiren, göğüs bölgesindeki kanserler için uygulanan ışın tedavisi (radyoterapi) kapağı da etkileyerek yapısını bozar. Sıklıkla, 15-20 yıl sonra kapaktaki bozulma belirginleşir.
- Atriyal fibrilasyon: Bu ritim bozukluğu türünde, mitral kapağın tutunduğu mitral halka genişler, kapak uçları birbirinden uzaklaşır ve kaçak gelişir. Tam tersine, bir şekilde mitral yetersizliği olan birinde de sol kulakçık büyüdüğünde atriyal fibrilasyon gelişebilir. Yani, mitral yetersizlik atriyal fibrilasyona; atriyal fibrilasyon da mitral yetersizliğe neden olabilir.
- Kalp yetersizliği: Herhangi bir nedenle kalp yetersizliği gelişirse ve sol karıncık büyürse mitral kapağın tutunduğu mitral halka genişler, kapak uçları birbirinden uzaklaşır ve kaçak gelişir. Bu, en sık karşılaşılan mitral yetersizlik türlerinden biridir. Mitral yetersizlik ilerledikçe kalp yetersizliği de ilerler ve kısır döngü oluşur. Bazı kalp yetersizliği türlerinde ise kalbin elektriksel ileti yolunda gelişen sol dal bloğu, kalbin sağ ve sol duvarlarının eş zamanlı çalışmasını bozar. Bu, mitral yetersizliğin gelişmesine neden olan farklı bir mekanizmadır. Bu durumda CRT adı verilen kalp pillerinin takılması, kalp duvarlarının eş zamanlı çalışmasını sağlayarak mitral yetersizliği düzeltebilir.
Mitral kapak yetmezliği belirtileri nelerdir?
Hafif ve orta derecedeki kaçaklar herhangi bir şikayete yol açmazlar ve tedavi gerektirmezler. Ancak, gelen kanın yarısından fazlası geri kaçıyorsa artık sorunun ileri dereceye ulaştığı anlaşılır. İleri mitral kapak yetersizliği geliştiğinde vücuda gönderilen kan miktarı da ciddi derecede az olur. Bu nedenle, kalp daha fazla çalışmak zorunda kalır ve neticede nefes darlığı, çabuk yorulma, çarpıntı veya bacaklarda şişlik gelişir. En ileri safhada kalp yetersizliğine neden olur. Hayat kalitesi bozulur ve günlük aktivitelerin bile yapılması zorlaşır.
Mitral kapak yetmezliği nasıl teşhis edilir?
- EKO (Ekokardiyografi; kalp ultrasonu): EKO, kapak hastalıkları tanısında kullanılan en önemli tetkiktir. Ses dalgaları sayesinde çalışan bu cihazla kalbin görüntüleri elde edilir ve kapakta kaçak olup olmadığı kolaylıkla anlaşılabilir. Bazen daha net görüntü elde edebilmek için yemek borusu yoluyla yapılan EKO (transözofageal ekokardiyografi; TEE) gerekebilir.
- EKG (Elektrokardiyografi): EKG; kalbin elektriksel aktivitesini ölçer. Mitral kaçağa bağlı kalp ritim problemlerini saptamada kullanılır.
- Göğüs röntgeni: Kalbin ve akciğerlerin durumunu gösterir. Kalbin büyük olduğunu gösterebilse de direkt tanı koydurucu bir tetkik değildir.
- Emar (Kardiyak MRI): EKO ile tanı konulamadığında kullanılan oldukça etkili bir tanı yöntemidir.
- Kalp kateterizasyonu: EKO ile tanı konulamadığında kullanılan diğer bir yöntemdir. Kalp anjiyosuna benzer.
Mitral kapak yetmezliği tehlikeli midir, ilerler mi?
Hafif veya orta derecedeki mitral kapak yetmezlikleri tedavi gerektirmezler; belli aralıklarla eko yapılarak doktor takibinde kalınması yeterlidir. Bazı vakalarda, yetersizliğin derecesi zamanla ilerleyebilse de aslında çoğu vakada ilerlemez. Ama, bir şekilde ileri mitral kapak yetersizliği gelişmişse ve tedavi edilmezse atrial fibrilasyon (AF) denilen ciddi kalp ritim bozukluğu, pulmoner hipertansiyon (akciğer atardamarında yüksek tansiyon), kalp yetersizliği gelişebilir ve bunlar en sonunda ölüme yol açabilir.
Mitral kapak kendini yeniler mi?
Maalesef, mitral kapak kendini yenileyemez.
Mitral kapak yetmezliği nasıl tedavi edilir?
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere, sadece, ileri derecedeki mitral kapak yetersizliği tedavi gerektirir. Bu hastaların her birinde kaçağın nedeni ve mekanizması farklı olduğundan, tedaviler de farklıdır. Tedavide; ya kapak ameliyatı yapılır ya da ameliyatsız yöntemler uygulanır. Ameliyatta, mümkünse kapak tamir edilir. Ama, tamir her durumda uygun olmaz ya da hekimin bu konuda yeterli tecrübesi olmayabilir. Bu durumda, mitral kapak yapay kapakla değiştirilir. Ameliyatsız yöntemler ise ameliyat olamayacak kadar riskli hastalara uygulanır. Bunlardan en sık yapılanı, mitral kapak kaçağını mandal takarak azaltmaktır (MitraClip).
Not: Prof. Dr. Şükrü Akyüz, girişimsel kardiyologdur. Uzmanlık alanı, kalp hastalıklarının ameliyatsız yöntemler ile tedavisidir.
Mitral kapak yetmezliğinde hangi ilaçlar kullanılır?
İlaçlar, kapağı tedavi etmekten ziyade hastanın şikayetlerini azaltmak ve kapağa zarar verebilme potansiyeli olan ilave hastalıkların tedavisi için kullanılırlar.
- İdrar sökücü ilaçlar: Akciğerlerde veya özellikle bacaklar olmak üzere vücudun diğer kısımlarında şişliğe neden olan suyun çekilerek idrarla atılmasını sağlayan kalp ilaçlarıdır.
- Kan sulandırıcı ilaçlar: Mitral kapak hastalığına bağlı atriyal fibrilasyon (AF) gelişirse kanın pıhtılaşmasını önlemek için kan sulandırıcı ilaçlar kullanmanız gerekebilir. Bu ilaçlar inme geçirme riskini önemli derecede azaltırlar.
- Hipertansiyon ilaçları: Yüksek kan basıncı (hipertansiyon), mitral kapağa binen yükü artırarak kan kaçağının daha da fazla olmasına yol açar. Hipertansiyonun kontrol altında tutulması, kaçak miktarını azaltabilir.
- Ritim ilaçları: Mitral kaçak nedeniyle kalp ritmi bozulabilir ya da ritim bozuklukları mitral kaçağa neden olabilir. Yani, ikisi de birbirini tetikleyebilir. Ritmin düzeltilmesi ya da en azından yüksek kalp hızının kontrol altına alınması kaçak miktarını azaltabilir.