Kalpte çok farklı ritim bozuklukları olabilir. Bunlardan tedavi gerektirenler içinde en sık görüleni atriyal fibrilasyondur. Kısa adı AF’dir. Atriyal fibrilasyonda kalbin üst tarafındaki odaları, yani kulakçıklar (atriyum) kasılmazlar, hareketleri azalır. Hareketsiz yerde bulunan kan da pıhtılaşmaya eğilimlidir. Bunu, hareketi fazla olan akarsuda çamur tutmasının zor olup, hareketsiz olan gölde fazla olmasına benzetebilirsiniz. Kalpte oluşan bu pıhtı tehlikelidir; bir gün bulunduğu yerden, yani sol kulakçıktaki keseden düşüp kalbin pompa etkisiyle kan damarlarına oradan da beyne gidebilir. Beyin damarlarını tıkayıp kan akımını kesebilir. Bu felç (inme) geçirmenin çok yaygın bir nedenidir.
Üstelik, diğer felç nedenlerine göre ağır sakatlık bırakma ihtimali de daha fazladır. İşte bu nedenle, atriyal fibrilasyon tanısı alan hastalara pıhtı oluşmaması için kanın pıhtılaşmasını zorlaştıran ilaçlardan biri verilir. Bunlara halk arasında “kan sulandırıcı ilaçlar” ya da “pıhtıönler ilaçlar” adı verilir. Tıptaki ortak adları “oral anticoagulan”dır ve iki çeşittir: Varfarin (Coumadin®/Kumadin veya Warfmadin®) ve NOAK’lar. NOAK’lar da dört tanedir: Dabigatran (Pradaxa®), rivaroxaban (Xarelto®), apixaban (Eliquis®), ve edoxaban (Lixiana®). Bu yazıda kan sulandırıcı ilaç ifadesiyle kastedilen bu ilaçlardır.
Not: Aspirin (Coraspin®, Ecopirin®), klopidogrel (Plavix®, Karum®), prasugrel (Effient®) ve ticagrelor (Brilinta®) adlı ilaçlar da kan sulandırıcı olarak bilinirler ama bunlar farklı tür kan sulandırıcılardır ve ayrı bir yazının konusudurlar. Atriyal fibrilasyon için değil; stent, bypass gibi damar hastalıklarında asıl kullanılırlar. Kan sulandırıcı ilaç nedir? Kan sulandırıcı ilaç ne işe yarar? Kan sulandırıcı ilaçlar
Kan sulandırıcı iğne nedir?
Ağızdan tablet şeklinde ilaç kullanamayan durumlarda iğne şeklindeki kan sulandırıcılar (Clexan vb.) kullanılabilir. Bazen de herhangi bir ameliyat öncesi ayarlamalarda kullanılırlar.<b>
Kan sulandırıcı ilaçların yan etkileri nelerdir?
En önemli yan etkisi tahmin edileceği üzere kanamadır. Bazı hastalara doz yüksek geldiğinden, bazılarında damar çatlağı gibi kanamaya eğilim yaratan başka bir sorun olduğundan, bazılarında da başka nedenlerden dolayı kanama gelişebilir. Kanama; hafif veya ciddi, dış ya da iç kanama şeklinde olabilir. Önemli olanlardan en sık görülen tipleri mide ve beyin kanamalarıdır. Bu olasılık herkeste farklı olsa da hastaların %2’sinde görülür. Diğer sık görülen yan etkiler; alerji, sarılık, hazımsızlık, mide ağrısı, bulantı, kusma ve baş dönmesi olabilir. Bu noktada, kanama riskinden korkup ilacı bırakmak %2’den çok daha fazla olasılıkla pıhtı oluşması ve buna bağlı felç gibi durumlara maruz kalmak anlamına gelir. O nedenle, ilaç kullanıp kullanmama kararı için doktora danışılmalıdır.
Kan sulandırıcı ilaç kullananlar nelere dikkat etmeli?
- Kanama olduğunda ne yapılması gerektiğini bilme,
- Diş çekimi dahil herhangi bir kanamalı işlem veya ameliyattan önce ilgili doktoru bilgilendirme,
- Ciddi travmaya neden olabilecek futbol, basketbol, boks gibi temaslı sporlardan ve aktivitelerden kaçınma,
- Yere düşme olasılığını düşünerek dikkatli hareket etme (Örneğin, eller cepte yürümeme),
- Bahçe işleriyle uğraşırken eldiven giyme,
- Tıraş olurken tıraş bıçağı yerine elektrikli tıraş makinesi tercih etme,
- Bunlara benzer şekilde hayatta karşımıza çıkabilecek kanama riski taşıyan eylemlere dikkat etme.
Kanamaya dair belirti ve bulgular nelerdir?
- Direkt kanamanın görülmesi (Diş eti kanaması, burun kanaması vb.),
- Deride kendiliğinden gelişen morarmalar,
- Kırmızı ya da daha koyu renkte idrar rengi,
- Dışkının zift, katran gibi siyah ve yapışkan olması,
- Öksürünce kanlı balgam çıkarma,
- Kırmızı ya da kahverengi renkte kusma,
- Ciddi baş ağrısı veya baş dönmesi,
- Beklenmedik ani gelişen ağrılar veya şişlikler.
Kanama durumunda ne yapılmalı?
Hasta hemen doktorunu bilgilendirmeli, acile gitmekten çekinmemelidir. Bası uygulanabilecek bir yerde ise temiz ve kuru bir bez ile elle basarak doktora ulaşana kadarki sürede kanamaya izin verilmemelidir.
INR nedir? INR ne zaman yapılmalıdır?
INR kanın ne kadar geç pıhtılaştığını gösteren bir testtir. Ne kadar yüksekse kanın pıhtılaşması o kadar uzun sürer. Ancak, Varfarin (Coumadin®/Kumadin veya Warfmadin®)’e özel bir testtir. Diğer hiçbir kan sulandırıcıda (NOAK’lar dahil) kullanılmaz.
Sol atriyal apendiks (LAA) nedir?
Kalbin sol kulakçığındaki kesedir. Pıhtı oluşacaksa genellikle (%90 olasılıkla) bu cebin içinde oluşur.
Sol atriyal apendiks kapama (LAA kapama) nedir? LAA kapama kimlere uygulanır?
Atriyal fibrilasyon nedeniyle kan sulandırıcı kullanırken ciddi bir kanama yaşayan hastalarda (mide kanaması, beyin kanaması vs.) artık kan sulandırıcı kullanmak riskli olabilir. Bu durumda, sol atriyal apendiks (LAA) denilen bu kesenin ağzına tıpa takılabilir. Bu durumda, yıllar boyunca kan sulandırıcı kullanmak zorunda kalmadan pıhtı oluşma riski azaltılmış olur.
Bazı hastalarda ise kan sulandırıcı kullanılmasına rağmen yine de kalp içinde pıhtı oluşabilir ve pıhtı atmasına bağlı felç geçirilebilir. Bu durumda da LAA kapama işlemi yapılabilir. Bazen de hastalarda kan sulandırıcı ilaçlara bağlı alerji gibi yan etkiler gelişir ve bu ilaçlar kullanılamaz. Bazen de tüm faydaları ve gerekliliği ısrarla ve detaylıca anlatılmasına rağmen hasta ömür boyu ilaç kullanmak istemez. Bu durumlarda da LAA kapama yapılabilir. Daha fazla detay için ilgili videomuza ve makalemize göz atabilirsiniz (https://www.sukruakyuz.com/kalp-hastaligi-tedavisi/diger-tedaviler/sol-atriyal-apendiks-laa-kapama/).
Not: Atriyal fibrilasyon dışında bir nedenle kullanılan kan sulandırıcılara bağlı kanamalarda LAA kapatma işlemi söz konusu değildir. Ayrıca, her atriyal fibrilasyon hastası da bu işleme uygun değildir ama detaylar kardiyologların işidir ve bu yazının amacı değildir.
Yapay kalp kapağı olanlara sol atriyal apendiks kapama yapılabilir mi?
Mekanik yapay kalp kapağı olan hastaların tek seçeneği varfarin’dir. NOAK ya da LAA kapatmanın yeri yoktur. Biyolojik yapay kapaklar (biyoprotez) ise LAA kapatmaya engel değildir.
Romatizmal kalp kapağı olanlara sol atriyal apendiks kapama yapılabilir mi?
Romatizmal kalp kapağı (mitral stenoz) olan hastaların da tek seçeneği yine varfarin’dir. NOAK ya da LAA kapatmanın yeri yoktur.
Sol atriyal apendiks kapama nasıl yapılır?
Hastane şartlarında bu işlem konusunda eğitimli bir girişimsel kardiyolog tarafından yapılır. Doktor bacak (kasık) toplardamarında küçük bir kesi (5-6 mm çapında) yapar, buradan kalbe uzun ve esnek bir boru (kateter) gönderir. Tıpa görevi gören cihaz bu kateterin uç kısmında sıkıştırılmış halde bulunur. Kateter içinden cihaz ilerletilir ve kalpteki LAA denilen kesenin ağzına yerleştirilir. Cihazın kancaları olduğundan kese ağzına sıkıca tutunur. Gerekli etkinlik ve güvenlik kontrolleri yapılınca cihaz bırakılır ve kateter çıkarılır. Tüm bu esnada hasta uyutulur. TEE probu (endoskopik EKO) eşliğinde işlem yapıldığı ve bu prob hastayı rahatsız edeceği için işlem genellikle genel anestezi altında yapılır. Bazen sedasyon (sadece uyutma) da tercih edilebilir. Dokular cihazın üzerini birkaç ayda yavaş yavaş örter ve bir süre sonra cihaz kanla temas etmeyecek duruma gelir. Bu aşamadan sonra (ki, genellikle 6 ay sonra) hastanın artık kan sulandırıcı kullanmasına gerek kalmaz.
Sol atriyal apendiks kapama sık yapılan bir işlem mi?
2022 yılı itibari ile tüm dünyada 250.000’den fazla hastaya bu cihazlardan takılmıştır.
Diş çektireceğim, kan sulandırıcıları kesmeli miyim?
Hayır. Diş çekimi dahil tüm diş işlemleri kan sulandırıcılar kesilmeden yapılmalıdır. Kanama süresi uzayacaktır ama bu, kalpte pıhtı oluşmasından daha kötü değildir. Uzun tampon (bası) yapma veya dikiş atmayla kanama kontrol altına alınabilir. Varfarin kullananlarda INR gereksiz yere çok yüksek olmamalıdır; bu durumda INR ölçümü bu bilgiyi bize verir. İlgili makalemiz için: https://www.sukruakyuz.com/dis-cekiminden-once-kan-sulandirici-ilaclar-kesilmeli-mi/
Kan sulandırıcı ilaçlar başka ilaçlarla etkileşir mi?
Herhangi bir doktor herhangi bir nedenle başka bir ilaç başlayacaksa hasta kan sulandırıcı ilaç kullandığını doktoruna bildirmelidir. Çünkü, bazı ilaçlar kan sulandırıcı ilaçlarla etkileşir; onların etkilerini ya azaltırlar ya da artırırlar. Bu da pıhtı ya da kanamayla sonuçlanabilir. Özellikle antibiyotikler ve ağrı kesiciler önemlidir. Ağrı kesici kullanılacaksa parasetamol içerenler (Parol®, Vermidon® vb.) tercih edilmelidir. Özellikle, NSAII olarak bilinen diğer çoğu ağrı kesici ilaçlar (Apranax®, Majezik®, Arveles® vb.) mide dokusunu zayıflatarak kan sulandırıcılara bağlı mide kanama riskini artırırlar ve bu nedenle kullanılmaları önerilmez.
Kan sulandırıcı besinlerden sık sık yenirse yine de kan sulandırıcı ilaç kullanmak gerekir mi?
Hiçbir besin kan sulandırıcı ilaç yerine kullanılmamalıdır. Hem etkileri güçlü değildir hem de kontrol edilebilir değildir. Kan sulandırıcı ilaçlarla etkileşip kanama riskini de artırabilirler. “Bu besinleri alayım, ilaca gerek kalmaz” mantığı tıbbi büyük bir hata olup ölüm dahil pek sorun için potansiyel risk taşır.
Yeşil yapraklı yiyecekleri tüketmek kan sulandırıcı ilaç kullananlara yasak mıdır?
Yeşil yapraklı yiyeceklerde (marul, ıspanak vb.) bulunan K vitamini varfarinin (Kumadin) etkisini azaltır. Çünkü, varfarin K vitamini üzerinden etkisini gösterir. Ama bu, yeşil yapraklı besinlerin yasaklanması anlamına gelmez. Çünkü, bunlar da genel sağlık açısından faydalı içeriklere sahiptir ve tüketilmelidirler. Önemli olan varfarinle etkileşim olsa da bu besinleri de düzenli bir şekilde ve miktarda tüketerek ilaç etkileşiminin de düzenli olmasını sağlamaktır. Diğer kan sulandırıcı ilaçların [dabigatran (Pradaxa®), rivaroxaban (Xarelto®), apixaban (Eliquis®), ve edoxaban (Lixiana®] yeşil yapraklı yiyeceklerle etkileşimi zaten bulunmamaktadır.