Kalp krizi nedir? Kalp krizi; kalbe giden kan akışı ciddi şekilde azaldığında veya tamamen kesildiğinde meydana gelen son derece tehlikeli acil tıbbi bir durumdur. Kan akışının kesilmesi birçok farklı faktör nedeniyle olabilir, ancak genellikle kalbinizin bir damarındaki ani tıkanıklıktan kaynaklanır.
Tıkanma genellikle kalp (koroner) arterlerinde yağ, kolesterol ve diğer maddelerin birikmesinden kaynaklanır. Yağlı, kolesterol içeren bu birikintilere plak denir. Plak oluşum sürecine ise ateroskleroz denir. Çoğu zaman bir plak yırtılır ve kan akışını engelleyen pıhtı oluşumuna neden olur. Kan akışı olmazsa, etkilenen kalp kası ölmeye başlar. Kan akışı hızlı bir şekilde eski haline getirilmezse, kalp krizi kalıcı kalp hasarına ve ölüme neden olabilir. Ölümü önlemek için kalp krizine hızlı bir şekilde müdahale etmek gerekir. Kalp krizi aynı zamanda miyokart enfarktüsü olarak da adlandırılır.
Kalp krizi yaşamı tehdit eden çok acil bir durumdur. Sizin veya birlikte olduğunuz birinin kalp krizi geçirdiğinden şüpheleniyorsanız, hemen 112’yi arayın. Kalp krizi tedavisinde zaman çok önemlidir ve birkaç dakikalık bir gecikme bile kalıcı kalp hasarına veya ölüme neden olabilir.
Kalp krizi belirtileri nelerdir?
Kalp krizi belirtileri nelerdir?
Kalp krizi belirtileri kişiden kişiye değişir. Bazı insanlar hafif belirtilere sahipken bazılarının ciddi belirtileri vardır. Bazı kişilerde ise hiç belirti görülmez (Bu durum, çok sonradan tesadüfen saptanır). En sık görülen kalp krizi belirtileri şunlardır:
- Göğsünüzde, kolunuzda veya göğüs kemiğinizin altında rahatsızlık hissi, baskı, ağırlık, gerginlik, sıkışma veya ağrı (Bunlar sıklıkla tek bir noktada olmazlar; biraz daha yaygın alanda hissedilirler),
- Omuza, kola, sırta, boyuna, çeneye, dişlere veya bazen üst karın bölgesine yayılan ağrı veya rahatsızlık hissi,
- Soğuk terleme, mide rahatsızlığı, kusma, baş dönmesi, bayılma hissi,
- Midede hazımsızlık, ekşime veya boğulma hissi,
- Şiddetli halsizlik, yorgunluk veya nefes darlığı,
- Hızlı, yavaş veya düzensiz kalp atışı,
- Kaygı ve ölüm korkusu.
Semptomlar (=belirtiler) kişiden kişiye veya bir kalp krizinden diğerine farklı olabilir. Kadınlar boyun, kol veya sırtta hissedilen kısa veya keskin ağrı gibi atipik semptomlara sahip olabilir. Bazı kalp krizlerinde herhangi bir semptom fark edilmeyebilir (“sessiz” miyokart enfarktüsü). Bu durum şeker hastalığı (Diyabet) olan kişilerde daha çok karşılaşılan bir durumdur. Şeker hastalığı olan kişilerde şeker hastalığına bağlı sinir uçlarının hasar görmesi, kalp krizi esnasında ağrı hissedilmemesine neden olabilir. Bazen de bir kalp krizinin ilk belirtisi ani kalp durması olabilir.
Bazı kalp krizleri öneden uyarı vermeden başlar. Ancak, birçok insanda saatler, günler veya haftalar öncesinden uyarı işaretleri vardır. Devam eden ve dinlenmekle geçmeyen göğüs ağrısı veya basıncı (anjina) bir erken uyarı olabilir. Kalp krizi belirtileri nelerdir?
Kalp krizi neden olur?
Kalp krizi neden olur? Kalp kasınızın sürekli olarak oksijen açısından zengin bir kan kaynağına ihtiyacı vardır. Koroner arterleriniz kalbinize bu kritik kan akışını sağlar. Koroner arter hastalığınız varsa bu arterler daralır ve kan olması gerektiği gibi akamaz. Kan akışınız aniden engellenirse kalp krizi gelişir. Yağ, kalsiyum, proteinler ve inflamatuar hücreler atardamarlarınızda birikerek plaklar oluşturur. Bu plak birikintileri dışta sert, içte yumuşak ve lapa gibidir. Plaklar sertleştiğinde dış kabukları çatlar. Trombositler, yani kanınızdaki pıhtılaşmaya yardımcı olan disk şeklindeki hücreler bölgeye gelir ve plağın çevresinde kan pıhtılarının oluşmasına neden olurlar. Oluşan bu kan pıhtısı da arterinizi tıkarsa kalp kasınız oksijensiz kalır. Kas hücreleri kısa sürede ölür ve tedavi edilmezse kalıcı hasara neden olur. Kalp krizi neden olur?
Her koroner arter, kalp kasınızın farklı bir bölümüne kan gönderir. Kasın ne kadar hasar gördüğü tıkalı arterin beslediği alanın büyüklüğüne ve kalp krizi nin başlangıcı ile tedavi arasında geçen süreye bağlıdır.
Kalp kasınız kalp krizinden hemen sonra iyileşmeye başlar. Bu yaklaşık 2 ay sürer. Tıpkı bir cilt yarası gibi, hasar gören bölgede bir iz oluşur. Ancak, yeni yara dokusu önceki gibi hareket edemez. Yani kalp krizi geçirdikten sonra kalbiniz eskisi kadar güçlü kan pompalayamaz. Bu pompalama yeteneğinin ne kadar etkileneceği yara izinin boyutuna ve konumuna bağlıdır. Kalp krizi neden olur? Kalp krizi nedir?
Kalp krizi tıkanıklık olmadan da olabilir ancak bu durum nadirdir. Tüm kalp krizlerinin yalnızca yaklaşık %5’ini oluşturur. Bu tür kalp krizi aşağıdaki nedenlerle ortaya çıkabilir:
- Koroner arter spazmı: Nadir görülen bir durumdur, kan damarlarında olağandışı daralmaya neden olan herhangi bir hastalık buna neden olabilir. Bu, tıkanmamış bir kan damarının şiddetli bir şekilde büzülmedir. Arterde genellikle kolesterol plakları vardır. Koroner arter spazmlarının diğer isimleri; vazospastik anjina, Prinzmetal anjina, veya variant anjinadır.
- Emboli: Vücudunuzun başka bir yerinden gelen pıhtının veya hava kabarcığının koroner artere kaçması ile damar tıkanır.
- Takotsubo sendromu: Ani stress ile kalp kası hücrelerinin ölmesidir. Diğer adı veya stres kardiyomiyopatisi Kalp hasarı veya ölümü olsa da mekanizması farklı olduğundan gerçek bir kalp krizi olarak isimlendirilmeyebilir.
- Anormal koroner arterler: Koroner arterlerin vücudunuzda normalden farklı konumlarda olduğu doğumsal kalp kusurudur. Bunların sıkışması kalp krizine neden olabilir.
- Spontan koroner arter diseksiyonu (SCAD): Hayatı tehdit eden bu durum kalp atardamarının içindeki yırtılmadan kaynaklanır.
Kalp krizlerini sınıflandırmanın yolu ise elektrokardiyografide (EKG) acil girişimsel tedavi gerektiren bazı özel değişiklikleri (ST yükselmesi) gösterip göstermediğidir. Doktorunuz bu tür kalp krizlerini tanımlamak için EKG sonuçlarını kullanabilir. Orta veya büyük bir kalp arterinin akut tam tıkanması, genellikle ST yükselmeli miyokart enfarktüsü (STEMI) anlamına gelir. Kısmi tıkanma ise genellikle ST yükselmeli olmayan bir miyokart enfarktüsü (NSTEMI) anlamına gelir. Bununla birlikte, NSTEMI’li bazı kişilerde tam tıkanıklık vardır. Kalp krizi neden olur?
Kalp krizi risk faktörleri nelerdir?
- Yaş: Yaşlandıkça kalp krizi riskiniz artar. 45 yaş üstü erkekler ile 55 yaş üstü kadınların kalp krizi geçirme ihtimali genç erkek ve kadınlara göre daha fazladır. Kadınlarda kalp krizi riski menapozdan sonra büyük ölçüde artar.
- Sigara içme (Nargile, dumansız veya çiğneme tütünleri dahil): Bu sigara içmeyi ve ikinci el dumana uzun süre maruz kalmayı içerir.
- Hipertansiyon: Zamanla, yüksek tansiyon kalbe giden arterlere zarar verebilir. Obezite, yüksek kolesterol veya diyabet gibi diğer durumlarla ortaya çıkan yüksek tansiyon riski daha da artırır.
- Yüksek kolesterol veya trigliseritler. Yüksek düzeyde düşük yoğunluklu lipoprotein (LDL) kolesterol (“kötü” kolesterol) büyük olasılıkla arterleri daraltır. Trigliseritler adı verilen yüksek düzeyde belirli kan yağları da kalp krizi riskini artırır. Tersine, yüksek yoğunluklu lipoprotein (HDL) kolesterol (“iyi” kolesterol) standart aralıktaysa kalp krizi riskiniz daha azdır.
- Obezite: Yüksek tansiyon, diyabet, yüksek seviyelerde trigliseritler ve kötü kolesterol ve düşük seviyelerde iyi kolesterol ile ilişkilidir.
- Diyabet: Vücut insülin adı verilen bir hormonu üretemediğinde veya doğru kullanamadığında kan şekeri yükselir. Yüksek kan şekeri kalp krizi riskini artırır.
- Metabolik sendrom: Bu, aşağıdakilerden en az üçünün bir arada olmasıdır: kalın bel çevresi (merkezi obezite), yüksek tansiyon, düşük iyi kolesterol, yüksek trigliseritler ve yüksek kan şekeri. Metabolik sendroma sahip kişilerde metabolik sendromu olmayanlara göre kalp hastalığı geliştirme olasılığı iki kat yüksektir.
- Ailede kalp krizi öyküsü: Kardeş, anne veya baba erken kalp krizi geçirdiyse (erkekler için 55 yaşından; kadınlar için 65 yaşından önce) yüksek risk altında olabilirsiniz; çünkü genetiğiniz onlarınkine benzer.
- Fiziksel aktivite eksikliği (hareketsiz yaşam tarzı): Düzenli egzersiz, kalp sağlığını iyileştirir.
- Sağlıksız beslenme: Şeker, aşırı miktarda hayvansal yağlar, işlenmiş gıdalar, trans yağlar ve fazla tuz kalp krizi riskini artırır. Bol miktarda meyve, sebze, lif ve sağlıklı yağlar ise riski azaltır.
- Stres: Aşırı öfke gibi stresli zamanlar kalp krizi riskini artırır.
- Yasadışı uyuşturucu kullanımı. Kokain ve amfetaminler uyarıcıdır. Kalp krizine neden olabilecek koroner arter spazmını tetikleyebilirler.
- Preeklampsi öyküsü: Bu durum hamilelik sırasında yüksek tansiyona neden olur. Yaşam boyu kalp hastalığı riski daha yüksektir.
- Otoimmün hastalıklar: Romatoid artrit veya lupus (SLE) gibi bir otoimmün hastalık kalp krizi riskini artırabilir. Kalp krizi risk faktörleri nelerdir? Kalp krizi riski, Kalp krizi riskleri
Kalp krizi geçiren birine nasıl müdahale edilir?
Kalp krizi geçiren birine nasıl müdahale edilir? Kalp krizinde tıkalı damarı açmak ve hasarı azaltmak için hızlı bir tedaviye ihtiyaç vardır. Kalp krizinin ilk belirtilerinde hemen 112’yi arayın. Kalp krizini tedavi etmek için en iyi zaman, belirtiler başladıktan sonraki maksimum ilk 2 saattir. Daha uzun süre beklemek, kalpte daha fazla hasar ve daha sık ölüm anlamına gelir. 112’yi aradıysanız ve gelmelerini bekliyorsanız 500 mg’lık Aspirin’in yarısını çiğnemeniz önerilir. Aspirin güçlü bir kan sulandırıcıdır ve kalp krizinden ölüm riskini %25 oranında azaltır.
Birinin bilinci kapalıysa ve onun kalp krizi geçirdiğini düşünüyorsanız, hemen 112’yi arayın. Ardından kişinin nefes alıp almadığını ve nabzı olup olmadığını kontrol edin. Kişi nefes almıyorsa veya nabzını hissedemiyorsanız kalp masajına başlayın.
CPR (kalp masajı) konusunda eğitim almadıysanız, sadece eller ile CPR yapın; yani ağızdan apıza solunum yapamayacaksınız diye göğüs masajını atlamayın. Bu, kişinin göğsüne sert ve hızlı bir şekilde bastırmak anlamına gelir (dakikada yaklaşık 100 ila 120 bası)
CPR konusunda eğitim aldıysanız ve yeteneğinize güveniyorsanız 30:2 oranında “bası:nefes verme” sıralamasıyla CPR’a başlayın. Kalp krizi geçiren birine nasıl müdahale edilir?
Kalp krizi nasıl teşhis edilir?
Kalp krizi nasıl teşhis edilir? Doktorlar genellikle acil servis ortamında kalp krizlerini teşhis eder. Kalp krizi semptomları olan herkes; nabzın, kan oksijen seviyelerinin ve tansiyonun kontrol edilmesi ve kalp ve akciğer seslerinin dinlenmesi dahil olmak üzere öncelikle fizik muayeneden geçmelidir.
Doktorunuz aşağıdakileri kullanarak kalp krizini teşhis eder:
Tarih ve semptomlar: Doktorunuz size yaşadığınız semptomları soracaktır. Ayrıca sizinle birlikte olan birinden ne olduğunu anlatmasını isteyebilir.
Kan testleri: Bir kalp krizi sırasında, kalp kası hücrelerine verilen hasar neredeyse her zaman kan dolaşımınızda kimyasal bir belirteç olan kardiyak troponinin ortaya çıkmasına neden olur. Bu belirtecin bakıldığı kan testleri kalp krizini teşhis etmek için en güvenilir yöntemler arasındadır.
Elektrokardiyografi (EKG): Kalp krizi semptomlarıyla acil servise geldiğinizde yaptırdığınız ilk testlerden biridir.
Ekokardiyografi (EKO): Ultrason (yüksek frekanslı ses dalgaları) kullanılarak yapılan ekokardiyografi kalbinizin içinin ve dışının görüntülenmesini sağlar.
Anjiyo (Koroner anjiyografi): Bu işlem ile kan akışının çok az olduğu veya hiç olmadığı alanlar gösterilir.
Kalp krizi nasıl tedavi edilir?
Kalp krizi nasıl tedavi edilir? Kalp krizi tedavisi, etkilenen kalp kasına en kısa sürede kan akışını tekrar sağlayarak gerçekleşir. Bu, ilaçtan ameliyata kadar çeşitli şekillerde olabilir. Kalp krizi tedavisinde çoğunlukla aşağıdaki yöntemlerden birkaçı birlikte kullanılır:
- Oksijen: Nefes almakta güçlük çeken veya kan oksijen seviyesi düşük olan hastalara diğer kalp krizi tedavilerinin yanı sıra ek oksijen desteği sağlanır. Oksijeni burnunuzun hemen altına oturan bir tüp veya burnunuzu ve ağzınızı kapatan bir maske ile soluyabilirsiniz. Bu, kanda dolaşan oksijen miktarını artırır ve kalbinizdeki yükü azaltır.
- İlaç tedavisi: Ambulans içinde veya hastanede, kalpte daha fazla kan pıhtılaşmasını önlemek ve kalp üzerindeki baskıyı hafifletmek için hızlı bir şekilde ilaç tedavisi başlanır. Kalp krizinde ilaç tedavisi; kan pıhtılarını parçalamayı veya önlemeyi, trombositlerin toplanmasını ve plağa yapışmasını durdurmayı, plağı stabilize etmeyi ve kalpteki daha fazla hasarı önlemeyi amaçlar. Kalp hasarını sınırlamak için bu ilaçları mümkün olan en kısa sürede almalısınız. Kalp krizi sırasında kullanılan ilaçlar şunları içerebilir:
- Kalp krizini daha da kötüleştirebilecek kan pıhtılaşmasını durdurmak için Aspirin,
- Pıhtılaşmayı durdurmak için klopidogrel, prasugrel veya ticagrelor gibi diğer pıhtı önleyen ilaçlar,
- Trombolitik adı verilen güçlü pıhtı eritici ilaçlar,
- Nitrogliserin: Bu ilaç göğüs ağrısını hafifletir ve kan damarlarının genişlemesini sağlayarak kanın daha kolay akmasına yardımcı olur.
- Antiaritmik ilaçlar: Kalp krizi esnasında kalp ritmi bozulabilir. Bu ilaçlar bu sorunları durdurabilir veya önleyebilir.
- Perkütan koroner girişim (Anjiyoplasti): Kalp krizinde girişimsel kardiyologlar perkütan koroner girişim (PCI veya PKG) adı verilen bir işlemle damardaki tıkanıklığı mekanik olarak açar ve kan akımının düzelmesini sağlarlar. Bu işlemde büyük bir kan damarına (genellikle kasık veya el bileğinizden) yerleştirilen kateter kullanır. Anjiyo işlemi kan akışını düzeltmede kritik bir işlemdir ve bu ne kadar erken gerçekleşirse iyi bir sonuç alma şansı o kadar artar. Anjiyoplasti işleminde genellikle arteri açık tutmaya yardımcı olmak için tıkanıklık bölgesine bir stent yerleştirilir. Günümüzde kalp krizinin ana tedavisi budur.
- Bypass ameliyatı (Koroner arter baypas greftleme): Koroner arterlerinde ciddi tıkanıklıkları olan kişilerde koroner arterlere ameliyat yapılabilir. Bu ameliyata genellikle açık kalp ameliyatı, baypas ameliyatı veya kısaca CABG denir. Bypass (baypas) ameliyatında kan akışını tekrar sağlayabilmek için yeni bir yol oluşturmak gerekir. Bunun için vücudunuzun herhangi bir yerinden (genellikle göğüs, kol veya bacak) bir kan damarı kullanılır. Böylelikle kanı bir veya daha fazla tıkalı arter bölümünün etrafından yeniden yönlendirir (= köprüleme). Sonuç olarak kalp kasınıza kan akışı sağlanmış olur. Kalp krizi nasıl tedavi edilir? Kalp krizi tedavisi
Kalp krizi tekrarlar mı?
Kalp krizi tekrarlar mı? Evet, bu olasılık var. Kalp krizi geçiren her 5 kişiden 1’i 5 yıl içinde ikinci kez kalp krizi geçirir. Ancak, tersten okunacak olursa aslında pek çok kişi bir daha kalp krizi geçirmez. Yaşam tarzının düzeltilmesi ve ilaçların aksatılmaması bu riskin azaltılmasında çok önemlidir.
Kalp krizi sonrası dokular kendini yenileyebilir mi?
Kalp krizi sonrası dokular kendini yenileyebilir mi? Maalesef hayır. Kriz sonrası tedaviye geç kalınmışsa ve kalp hücreleri hasar görmüşse ölen hücrelerin yerini yeni kalp kası hücreleri alamaz. Burayı artık bağ dokusu hücreleri tamir eder. Ancak bağ dokusu hücreleri kalp kası hücrelerinin aksine kasılamazlar ve kan pompalamaya katkıda bulunamazlar. Bu nedenle, kalbin geri kalan sağlam kısmı pompa görevini idame ettirebilmek adına daha fazla çalışmak zorunda kalır. Eğer ölen doku fazlaysa bunu başarmak da zorlaşır ve sonuçta kalp yetersizliği gelişir. Tedavinin erken başlanması bunu önlemenin temelidir.
Her gün spor yapan ve sağlıklı beslenen biriydim. Nasıl oldu da kalp krizi geçirdim?
Kalp krizi tek bir nedenle meydana gelmez. Genetik yatkınlığınız başta olmak üzere kronik stres ve hipertansiyon gibi pek çok faktör beraber rol oynar. Spor yapmak ve sağlıklı beslenmenin kalp krizi riskini azalttığı doğrudur ama bu “sıfır” olacağı anlamına gelmez. Şöyle düşünün: Sağlıklı bir yaşam sürmeye dikkat etmemiş olsaydınız muhtemelen kalp krizini şimdi değil uzun yıllar önce geçirecektiniz.
Kalp krizi sonrası nelere dikkat etmek gerekir?
Kalp krizi sonrası nelere dikkat etmek gerekir? Kalp hastalığınızın kötüleşmesini önlemek ve başka bir kalp krizinden korunmak için doktorunuzun tavsiyelerine mutlaka uyun. Yaşam tarzınızı değiştirmeniz gerekebilir.
- Sigarayı bırakın; Sigara içmek hem kalp krizi hem de felç riskinizi önemli ölçüde artırır. Nasıl bırakacağınız konusunda doktorunuzla görüşün. Pasif içicilik de kalp hastalığına yol açabileceğinden arkadaşlarınıza ve ailenize de iyilik yapmış olursunuz. Sigara bırakma hatlarından veya polikliniklerinden destek alabilirsiniz.
- Kilo kontrolünüzü sağlayın: Aşırı kilolu veya obezseniz, kalp krizi veya inme riskinizi azaltmak için zayıflamanız gerekir. Kilonuzun %5 ila %10’unu azaltmanız bile kolesterol seviyenizi düşürür, kan basıncınızı ve kan şeker seviyenizi dengelemenizi sağlar.
- Spor yapın: Orta düzeyde fiziksel aktivite, kalp krizi geçirme ihtimalinizi azaltır. Ayrıca kan basıncınızı ve LDL yani “kötü” kolesterolünüzü azaltıp, HDL yani “iyi” kolesterolünüzü yükseltir ve sağlıklı bir kiloda kalmanıza yardımcı olur. Haftada en az 5 gün kalbiniz için en az 30 dakikalık egzersizler yapın. Tempolu yürüyüş, bisiklet veya yüzme kalp krizi sonrası için iyi seçeneklerdir.
- Sağlıklı beslenin: Öğünlerinizde farklı türde meyve ve sebzeler olsun. Tuz ve şeker eklenmiş, işlenmiş veya hazır yiyeceklerden uzak durun. Akdeniz diyeti tarzında beslenme alışkanlığı edinmeye çalışın.
- Alkolü sınırlayın: İçmiyorsanız başlamayın. İçiyorsanız içtiğiniz miktarı sınırlayın. Kadınsanız günde bir kadehten, erkekseniz günde iki kadehten fazla içmemeniz önerilir. Alkol kalp atış hızınızı ve kan basıncınızı yükseltir. Ayrıca kanınızdaki yağ seviyesini arttırır ve kilo almanıza neden olabilir. Ayrıca unutmayın; karaciğer diye de bir organımız var ve hiç içmemek en iyisi olacaktır.
- Kolesterolünüzü, kan basıncınızı ve kan şekerinizi (glukoz) düzenli olarak kontrol edin. Diyabetiniz varsa kontrol altında tutun.
- Stresi azaltın: Zaman zaman endişeli hissedebilirsiniz. Olan biteni ailenize ve arkadaşlarınızla paylaşın. Kalp krizi veya felç geçirdikten sonra başkalarının hayata nasıl uyum sağladığını öğrenmenize yardımcı olabilir. Gerektiğinde psikiyatri hekimine gözükmekten kaçınmayın. Kalp krizi geçirmiş olmak zor durum ve stresi kendi başınıza kontrol etmeniz zor olabilir.
- Semptomlarınıza dikkat edin: Nefes darlığı, kalp ritminizde değişiklik veya aşırı yorgunluk gibi olağandışı bir şey hissederseniz doktorunuza görünün. Ayrıca çenenizde veya sırtınızda ağrı, mide bulantısı, kusma ve terleme semptomlara dikkat edin.
Kalp krizinden sonra neden ilaç almam gerekiyor?
Kalp krizinden sonra neden ilaç almam gerekiyor? Bir kalp krizinden sonra bazı ilaçları şu nedenlerden dolayı almanız gerekir:
- Kan pıhtılarını önlemek,
- Kalbinizin daha iyi çalışmasına yardımcı olmak
- Kolesterolü düşürerek yeni plakların oluşmasını önlemek
- Düzensiz kalp ritmini tedavi etmek, kan basıncını düşürmek, göğüs ağrısını azaltmak ve kalp yetmezliğini tedavi etmek,
İlaçlarınızın isimlerini, ne için kullanıldıklarını ve ne zaman almanız gerektiğini doktorunuzla mutlaka detaylı bir şekilde konuşun. Tüm ilaçlarınızın bir listesini tutun ve her doktor kontrolünde yanınızda bulundurun. İlaçlarla ilgili sorularınız varsa doktorunuza veya eczacınıza danışın. İlaçlarınızı düzenli almayı unutmayın. Pek çok insan ilaçlarını doktorlarının söylediği şekilde almamaktadır ve bu malesef tekrar kalp krizi geçirmelerine ve kalp hasarının artmasına neden olabilmektedir.