Bypass ameliyatı nedir?Koroner arter baypas greft cerrahisi (CABG), koroner arter hastalığını (KAH) tedavi etmek için kullanılan bir yöntemdir. Koroner arterler kalp kasına besin ve oksijen sağlayan kan damarlarıdır. KAH koroner arterlerin, duvarlarında yağ ve kolesterol birikmesi nedeniyle daralması veya tıkanmasıdır ve bu, kalp kasına oksijen ve besin açısından zengin kan sunumunu sınırlar. Daralmış veya tıkanmış arterleri tedavi etmenin bir yolu, koroner arterlerin tıkalı kısmını vücudunuzun başka bir yerinden sağlıklı bir kan damarı parçası ile atlamaktır. Baypas ameliyatı için kullanılan kan damarları veya greftler, bacağınızdaki bir toplardamar veya göğsünüzdeki bir atardamar olabilir. Bazen bileğinizden alınan bir atardamar dakullanılabilir. Ameliyatta greftin bir ucu damarınızın tıkalı kısmının üst kısmına, diğer ucu ise alt tarafına bağlanır. Kan, kalp kasına ulaşmak için yeni greftten geçerek tıkanıklığı atlar. Bu işleme koroner arter baypas ameliyatı (baypas ameliyatı, açık kalp ameliyatı) denir. Baypas ameliyatında geleneksel olarak tıkanmış koroner arteri atlamak için göğüste büyük bir kesi yapılır ve kalp geçici olarak durdurulur. Baypas ameliyatında göğüs kafesini açmak için göğüs kemiğiniz (sternum) boyuna ortadan ikiye kesilir. Kalp açığa çıktığında, kanın kalp-akciğer baypas makinesi tarafından vücuda pompalanabilmesi için kalbe tüpler takılır. Baypas makinesi, kalp durduğunda kanı pompalamak için gereklidir. Baypas ameliyatında geleneksel “açık kalp” prosedürü hala yaygın olarak yapılsa ve çoğu durumda tercih edilse de tıkalı koroner arterleri baypas etmek için daha yeni teknikler de geliştirildi. Kalbin durdurulmasını gerektirmeyen “off-pump” yani atan kalpte yapılan ameliyatlar 1990’lı yıllarda geliştirildi. Çok küçük insizyonlarla (kesilerle) yapılan ve robotik işlemler (hareketli bir mekanik cihaz yardımıyla yapılan) gibi diğer minimal invaziv işlemler de baypas cerrahisinde kullanılabilir. Sonuç olarak koroner arter tıkanıklıkları kan akışını keserek kalp krizine veya kalp krizi benzeri şikayetlere neden olabilir. Baypas ameliyatı tıkanıklıkların etrafında bir yan yol oluşturur ve vücudunuzun başka bölgelerindeki kan damarlarını kullanarak kan akışını geri sağlamış olur. Böylelikle kalbinize daha fazla besin ve oksijen içeren kan akabilir. Bu da kalp fonksiyonunuzun iyileşmesini sağlar ve kalp hastalığından kaynaklı sorunları engeller.
Baypas ameliyatı kimlere yapılır?
Kalbinizde tıkalı bir atardamarınız varsa, koroner baypas ameliyatı sizin için bir tedavi seçeneği olabilir.
Aşağıdaki durumlarda doktorunuz sizin için baypas ameliyatını düşünebilir:
- Hafif egzersiz veya dinlenme sırasında bile kalp kasınızı besleyen birkaç atardamarın daralmasından kaynaklanan şiddetli göğüs ağrınız var,
- Birden fazla hastalıklı koroner arteriniz var ve kalbin ana pompalama odası (sol ventrikül) iyi çalışmıyor,
- Sol ana koroner arteriniz ciddi şekilde daralmış veya tıkanmış,
- Stent ile tedavi edilemeyen bir damar tıkanıklığınız var,
- Daha önce yerleştirilen stent tekrar daraldı,
- Diğer tedavilere yanıt vermiyorsanız,
- Kalp krizi gibi acil durumların bazılarında koroner baypas ameliyatı yapılabilir.
Koroner baypas ameliyatında sonra da yaşam tarzı değişiklikleri yapmanız gerekecektir. Koroner baypas ameliyatından sonra kan kolesterolünüzü düşürmek, kan pıhtılaşması riskini azaltmak ve kalbinizin daha iyi çalışmasına yardımcı olmak için düzenli ilaç kullanmanız gerekecektir.
Baypas ameliyatı olanların ortalama yaşı 65’tir. Baypas olan her 4 kişiden 3’ü erkektir.
Kalp damarının tıkalı olduğu nasıl anlaşılır?
Kalp damarlarında darlık ya da tıkanıklık olup olmadığını anlamak için anjiyografi yapmak gerekir. Anjiyo invaziv-girişimsel bir işlemdir. Hastanın kalp damarlarında tıkanıklık olduğuna yönelik fikir veren girişimsel olmayan testler de vardır. Ancak bunlar kalp damarının kaç tanesinin tıkalı olduğunu, tıkanıklıkların yerini, derecesini ve yaygınlığını net gösteremezler. Baypas kararı, hastanın anjiyosunun sonucuna göre verilir.
Baypas ameliyatı ne kadar yaygındır?
Dünyada, maalesef hala birinci ölüm nedeni kalp damar hastalıklarıdır. Kalp damar hastalıkları içinde de koroner arter hastalığı en yaygın olanıdır. Bundan dolayı baypas ameliyatı çok sık yapılmaktadır (Her yıl yaklaşık 200.000 ameliyat).
Baypas ameliyatı riskli mi?
Koroner baypas ameliyatı açık kalp ameliyatı olduğundan, işleminiz sırasında veya sonrasında komplikasyonlar yaşayabilirsiniz. Olası komplikasyonlar şunları içerir:
- Ameliyat sırasında veya sonrasında kanama
- Düzensiz kalp ritmi
- Göğüs yarasının enfeksiyonları
- Zatürre
- Genellikle 1 yıl içinde düzelen hafıza kaybı veya net düşünme zorluğu
- Böbrek sorunları
- Kalp krizi, felç veya akciğer sorunlarına neden olabilen kan pıhtıları
- Ölüm
Komplikasyon geliştirme riskiniz genellikle düşüktür. Ancak komplikasyon riskiniz esas olarak ameliyattan önceki sağlığınıza bağlıdır. Ameliyat acil bir prosedür olarak yapılırsa veya akciğer hastalığı, böbrek hastalığı, diyabet veya bacaklarınızdaki tıkalı arterler gibi başka tıbbi durumlarınız varsa komplikasyon riskiniz daha yüksektir.
Baypas ameliyatı öncesi hangi testleri yaptırmak gerekir?
Baypas ameliyatı büyük bir ameliyattır ve bunu yaptıran kişilerin önce çok çeşitli testlerden ve hazırlıklardan geçmesi gerekir.
Baypas ameliyatına girmeden önce, bu ameliyatı olmanızın sizin için güvenli olup olmadığını ve ilk etapta ameliyata ihtiyacınız olup olmadığını görmek için birkaç testten geçmeniz gerekecektir.
Olası testler aşağıdakileri içerir, ancak bunlarla sınırlı değildir:
- Elektrokardiyogram (EKG)
- Ekokardiyogram (Kalp ultrasonu)
- Egzersiz stres testi (Koşu bandı testi)
- Nükleer kardiyak stres testi (Sintigrafi)
- Kalp anjiyografisi
- Kolesterolünüzü, kan şekerinizi, böbreklerinizin çalışma durumunu gösteren ve diğer faktörleri analiz eden kan tahlilleri gibi laboratuvar testleri
Baypas ameliyatına hazırlanmanın önemli bir kısmı da mümkün olan en iyi sonucu almanıza yardımcı olmak için, sizi neyin beklediğini, ameliyattan önce ve sonra ne yapmanız gerektiği konusunda sizi bilgilendirmeyi ve eğitmeyi içerir.
- İlaçlar: Doktorunuz ameliyattan önce hangi ilaçları aldığınızı soracaktır. Ayrıca hangi ilaçları almaya devam edeceğinizi ve hangi ilaçları bırakmanız gerektiğini ve ne zaman bırakmanız gerektiğini) size söyleyecektir. Bazı durumlarda size farklı ilaçlar da başlayabilir.
- Ameliyat için nasıl hazırlanır? Doktorunuz ameliyata nasıl hazırlanmanız gerektiği konusunda size bilgi ve kaynak sağlayacaktır. Buna evde ne tür bir yardıma ihtiyacınız olacağını, işlemden sonra ne yiyip yiyemeyeceğinizi, evde sahip olmanız gereken ihtiyaçları ve daha fazlasını bilmek dahildir. Ayrıca baypas ameliyatından önce nasıl yıkanacağınızı (genellikle özel sabun içerir) ve kendinizi nasıl temizleyeceğinizi de söyleyecektir.
- Ameliyattan sonra ne beklenir? Doktorunuz iyileşmeniz sırasında nelerle karşılaşabileceğinizi ayrıntılı olarak açıklayan bilgi ve kaynakları da verecektir. Bu, iyileşmenizin ne kadar süreceğini, nasıl hissedeceğinizi, izlenmesi gereken semptomları ve daha fazlasını içerir.
Baypas ameliyatı kaç saat sürer?
Koroner baypas ameliyatı genellikle 3 ile 6 saat süren ve genel anestezi gerektiren karmaşık ve zor bir işlemdir. Gerekli olan gerçek süre, baypas ameliyatı tipine, kaç damar baypas ihtiyacınız olduğuna ve daha fazlasına bağlıdır.
Baypas ameliyatına nasıl hazırlanmam gerekir?
- Doktorunuz işlem öncesi size uygulanacak işlemi açıklayacaktır, işlemle ilgili kafanıza takılan bir şey olursa sorabilirsiniz.
- Baypas ameliyatının yapılabilmesi için izin veren bir onay formu imzalamanız istenecektir. Formu dikkatlice okuyun ve net olmayan bir şey olursa soru sorabilirsiniz.
- Genellikle gece yarısından sonra yemek yememeniz (En az 8 saat) veya bir sey içmemeniz (En az 2 saat) istenecektir.
- Ameliyattan önceki gece ve sabahı duş almanız istenebilir.
- Baypas işlemi öncesi iyot, lateks, bant veya anestezide kullanılanlar dahil herhangi bir ilaca karşı hassasiyetiniz veya alerjiniz varsa doktorunuza mutlaka söyleyiniz.
- Aldığınız tüm ilaçları (reçeteli ve reçetesiz), vitaminler vebitkisel takviyeleri doktorunuza söyleyiniz.
- Kanama bozukluğunuz varsa veya kan sulandırıcı ilaç kullanıyorsanız işlem öncesi söylemeyi unutmayınız. Baypas ameliyatı öncesi bu ilaçlardan bazılarını durdurmanız söylenebilir. Hangi ilaçları alacağınızı, hangilerini bırakacağınızı ve ne zaman bırakmanız gerektiği söylenecektir.
- Kalp piliniz veya başka herhangi bir implantınız varsa baypas ameliyatı öncesi doktorunuza söyleyiniz.
- Sigara içiyorsanız mümkün olan en kısa sürede sigarayı bırakın. Sigarayı bırakmanız ameliyattan başarılı bir şekilde kurtulma şansınızı arttırabilir.
- Tıbbi durumunuza bağlı olarak doktorunuz ameliyata hazırlanmanız için başka şeyler yapmanızı da isteyebilir.
Koroner baypas ameliyatı nasıl yapılır?
Koroner baypas ameliyatı genellikle 3 ila 6 saat sürer ve genel anestezi gerektirir. İhtiyacınız olan baypas sayısı, koroner arterlerinizin neresinde tıkanıklık olduğuna ve tıkanıklıklarınızın ne kadar şiddetli olduğuna bağlıdır.
Genel anestezi için ağzınızdan bir solunum tüpü sokulur. Bu tüp, ameliyat sırasında ve hemen sonrasında sizin için nefes alan bir solunum cihazına (ventilatör) bağlanır.
Koroner baypas ameliyatlarının çoğu, göğüste uzun bir kesi ile yapılır. Kalp-akciğer makinesi bu süreçte vücudunuzda kan ve oksijen akışının devam etmesini sağlar. Buna pompa üzerinde koroner baypas ameliyatı denir.
Cerrah göğsün ortasını göğüs kemiği boyunca keser ve kalbi ortaya çıkarmak için göğüs kafesini yayar. Göğüs açıldıktan sonra ilaçla kalp geçici olarak durdurulur ve kalp-akciğer makinesi devreye girerek kanı vücuda dağıtır.
Cerrah, genellikle göğüs duvarının içinden veya bacağın alt kısmından sağlıklı kan damarının bir bölümünü alır ve kan akışının, hastalıklı arterin daralmış kısmının etrafında yeniden devam etmesi için tıkalı arterin üstündeki ve altındaki uçları birleştirir.
Doktorunuzun kullanabileceği diğer cerrahi teknikler şunları içerir:
- Pompasız veya atan kalp ameliyatı: Bu prosedür, cerrahın üzerinde çalıştığı kalp alanını stabilize etmek için özel ekipman kullanarak atan kalp üzerinde ameliyat yapmayı içerir. Bu tür bir ameliyat zordur çünkü kalp hala hareket etmektedir. Herkes için uygun bir seçenek değildir.
- Minimal invaziv cerrahi: Doktorunuz genellikle küçük bir alanda çalışmasına yardımcı olan robotik ve video görüntüleme kullanarak göğüsteki küçük insizyonlardan (kesilerden) koroner baypas gerçekleştirir.
- Hibrit prosedür: İşlemin bu versiyonu, baypas ameliyatını diğer teknikler veya yaklaşımlarla birleştirir. Bu genellikle en az bir arterde robot yardımlı baypas ameliyatını içerir, ancak kalan hastalıklı kan damarları için stentleme gibi baypas dışı teknikleri içerir. Stent yerleştirmek arterin açık kalmasına yardımcı olur, çünkü stent arter içinde bir iskelet görevi görür.
Grefti tamamladıktan sonra cerrah kalp atışınızı eski haline getirecek, sizi kalp-akciğer makinesinden ayıracak ve göğüs kemiğinizi kapatmak için tel kullanacaktır. Kemik iyileştikten sonra tel vücudunuzda kalacaktır.
Baypas ameliyatı sonrası neler olur?
Uyandığınızda yoğun bakım ünitesinde olacaksınız. Solunum tüpü hala ağzınızda olacaktır. Konuşamayacak ve rahatsız hissedeceksiniz. Hemşireler size yardım etmek için orada olacaklar. Kendi başınıza nefes alabilir duruma geldiğinizde solunum tüpünüzü çıkaracaklar. İşlem sırasında idrar toplamak için mesanenize sonda adı verilen ince bir tüp koymuş olacaklar. Kalkıp tuvaleti kendi başınıza kullanabildiğinizde, onu kaldıracaklar. Ayrıca ameliyattan önce size sıvı ve ilaç vermek için bir IV (intravenöz) hattı bağlanmış olacak. Kendi başınıza yiyip içebildiğinizde ve artık intravenöz (İV) ilaçlara ihtiyacınız kalmadığında onu çıkaracaklar. İşlemden sonra kalbinizin çevresinde sıvı birikeceğinden, doktorunuz göğsünüze tüpler yerleştirecektir. Sıvının boşalmasına izin vermek için ameliyattan sonra 1 ila 3 gün orada kalacaktır. Göğsünüzde ağrı hissedebilirsiniz. İşlemden sonraki ilk 2 ila 3 gün içinde en fazla rahatsızlığı yaşayacaksınız. Muhtemelen bunun için ağrı kesici ilaçlar alacaksınız. Ayrıca, kalp atış hızınız ve kan basıncınız gibi yaşamsal belirtilerinizi 24 saat izleyen makinelere de bağlı olacaksınız. Ameliyattan 1-2 gün sonra yürümeye başlayabilirsiniz. Normal hastane odasına çıkmadan önce birkaç gün yoğun bakımda kalacaksınız. Baypas ameliyatının ortalama hastanede kalış süresi 1 hafta kadardır. Kalp krizi nedeniyle baypas ameliyatı olan kişiler için daha uzun, stabil koroner kalp hastalığı veya benzer sorunları olan kişiler için daha kısa olabilir.
Baypas ameliyatı olan kişi kaç yıl yaşar?
Ameliyattan sonra çoğu insan kendini daha iyi hisseder ve 10 ila 15 yıl boyunca şikayetsiz kalabilir. Ancak zamanla, diğer arterlerin veya baypasta kullanılan greftin tıkanması söz konusu olabilir ve ikince kez baypas ameliyatı veya stent gerekebilir. Hastanın kaç yıl yaşayacağını ise kestirmek zordur. Bu süre bazı hastalarda birkaç yıl gibi kısa olabilirken (riskli ve birçok organında sorun olan vakalar gibi), bazılarında yaşam beklentisi normal insanlarla aynı olabilir. Uzun vadeli sonuçlarınız kısmen kan pıhtılarını önlemek, kan basıncını düşürmek, kolesterolü düşürmek ve diyabetin kontrolüne yardımcı olmak için kullandığınız ilaçlarınızı düzenli almanıza da bağlıdır.
Taburcu olduktan sonra nelere dikkat etmek gerekir?
- Eve döndüğünüzde yara yerinizi temiz ve kuru tutmanız çok önemlidir. Doktorunuz size özel banyo talimatları verecektir. Taburcu olmadan önce çıkarılmamışsa, kontrol muayenelerinizde dikişleriniz veya zımbalarınız çıkarılacaktır.
- Doktorunuz söyleyene kadar araba sürmeyin. Başka aktivite kısıtlamalarınız da olabilir.
- Yara bölgesinde ağrı, kızarıklık, akıntı, şişme veya kanama olduğunda doktorunuza başvurun.
- Ateş, titreme, nefes darlığı, nabız düzensizliği olursa doktorunuza mutlaka bildirin.
- Bacaklarda şişme, kollarda ve bacaklarda uyuşma, kalıcı mide bulantısı veya kusma olursa doktorunuzla görüşün.
Baypas ameliyatı olanlar nasıl beslenmeli?
İyi beslenme ile sağlıklı bir kalp el ele gider. Örneğin; kalp sağlığına uygun bir diyet uygulamak toplam kolesterolünüzü ve kötü kolesterolünüzü düşürmenize, kan şekerinizi ve kan yağlarınızı düşürmenize ve kan basıncını dengelemenize yardımcı olur.
Kalp için sağlıklı bir diyet şunlara odaklanır; Sebze, meyve, tam tahıllı besinler, yağsız hayvansal proteinler, balık…
Kaçınılması gerekenler ise; trans yağlar, fazlaca doymuş yağ ve kırmızı et (sığır eti, dana eti, kuzu eti) tüketimi, işlenmiş etler (sosis, sucuk, salam), işlenmiş karbonhidratlar (tatlılar ve unlu mamüller) ve şekerli içeceklerdir.
Sonuç olarak;
- Sebze ve meyve tüketiminizi arttırın,
- Doymuş yağları ve trans yağları azaltın, yemeklerinizi zeytinyağı veya ayçiçek yağı gibi daha sağlıklı yağlar ile hazırlayın,
- Hayvansal proteinden ziyade bitkisel protein tüketin,
- Daha fazla lif tüketin,
- Tam tahıllı ürünleri arttırın,
- Az yağlı ve yağsız süt ürünleri seçin,
- Tatlıları ve şekerli içecekleri sınırlayın,
- Az tuz kullanın.
Baypas ameliyatının alternatifleri nelerdir?
Baypas ameliyatı yerine uygun hastalarda daha az invaziv işlemler uygulanabilir (Stent uygulaması gibi. Detaylı bilgi için, ”Stent mi, Bypass mı?” adlı videomuza göz atabilir; bu sayfadaki ilgili makalemizi okuyabilirsiniz.
