İçindekiler
Aort anevrizması nedir?
Aort damarı (aort), vücuttaki en büyük damar olup kalpten pompalanan kanı vücuda dağıtan ana atardamardır. Aort damarının kan basıncına dayanabilen kalın duvarları vardır. Ancak; bazı tıbbi sorunlar veya genetik durumlarda bu duvarlar zayıflayabilir. Damar içindeki kan basıncı, özellikle de yüksekse, zayıflamış veya hasar görmüş duvarlarda anevrizmaya (balonlaşma) neden olabilir. Anevrizma, aortun herhangi bir yerinde oluşabilir; başlangıcında, ortasında veya sonunda. Aort anevrizması çok büyürse yırtılabilir (aort diseksiyonu) veya delinebilir (aort rüptürü). Erken tanı ve tedavi ile aort damarındaki bu büyüme yavaşlatılabilir, hatta engellenebilir.
Aort anevrizmasının belirtileri nelerdir?
- Çoğu aort anevrizması herhangi bir belirtiye (semptom) neden olmaz. Çoğunlukla, başka bir nedenle yapılan bilgisayarlı tomografi (BT), emar (MRI) veya ultrason tetkiklerinde tesadüfen tespit edilir. Bazı hastalarda ise belirtilere neden olabilir. Eğer, bir belirtiye neden oluyorsa bu, anevrizmanın yerine ve büyüklüğüne bağlıdır:
- Anevrizmanın yemek borusuna basısı sonucu yutma güçlüğü veya yutma esnasında ağrı
- Nefes borusuna veya akciğere bası sonucu nefes almada zorluk
- Ses tellerinin sinirlerine bası sonucu ses kısıklığı
- Vücudun üst kısmındaki kanı kalbe getiren ana damarlara bası sonucu yüz, boyun veya kolların şişmesi
- Karında ağrı veya zonklama hissi
Maalesef, bazen ilk belirti aortun yırtılması veya delinmesi olabilir. Genel olarak, anevrizma ne kadar büyükse ve ne kadar hızlı büyürse bu acil durumların oluşma riski de o kadar artar. Acil durumda çok farklı belirtiler olabilir, ama en sık görülen belirti göğüste, karında veya sırtta çok şiddetli ağrıdır.
Aort anevrizmasının sebepleri nelerdir?
- Genetik nedenler: Bazı genetik hastalıklarda aort anevrizması riski yüksektir. Bunlar; biküspit aort kapak, Marfan sendromu, Ehlers-Danlos sendromu, Loeys-Dietz sendromu, Turner sendromu ve diğer ailesel aort anevrizma sendromlarıdır. Bu hastalıklar belli oranlarda çocuklara da geçebilir. Biküspit aort kapak denilen durum özellikle önemlidir, çünkü en sık görülen doğumsal kalp hastalığıdır. Bu hastalıkta, aort kapak doğuştan üç değil de iki parçadan oluşmuştur. Bu kişilerde aort damarı yapısı da gevşek ve zayıf olmaya, dolayısıyla anevrizmaya eğilimlidir. Kapağın daralması veya kaçırması da aort duvarına ilave basınç uygular. Bu nedenle, biküspit aort kapağa sıklıkla aort anevrizması da eşlik eder.
- Kontrolsüz hipertansiyon
- Sigara
- Travma
- Vaskülitler (Damar iltihapları)
Aort anevrizması nasıl tedavi edilir? EVAR nedir? TEVAR nedir?
- Ameliyat: Aort anevrizması çok büyümüşse yırtılma veya delinme riski nedeniyle müdahale gerekir. Müdahaledeki seçeneklerden biri ameliyattır. Ameliyatta; balonlaşan bölge kesilip açılır. Anevrizma içine, genellikle polyesterden yapılma bir boru (greft) yerleştirilir. Bu greftin bir ucu anevrizmanın öncesine, diğer ucu da sonrasına denk gelecek şekilde damara dikilir ve damar duvarları tekrar kapatılır. Kan, greftin bir ucundan girip balonlaşan bölgeye girmeden diğer ucundan çıkar. Böylece, anevrizma içine kan basıncı ulaşamaz ve yırtılma veya delinme gibi riskler azalır.
- Ameliyatsız yöntem: Karında ya da göğüste anevrizması olan çoğu hastaya greft (daha doğrusu, greft stent), alternatif olarak ameliyatsız yöntemlerle de yerleştirilebilir. Aortun başlangıcındaki (asendan aort) anevrizmaların ise günümüzde ameliyatsız yöntemle tedavisi mümkün değildir; ancak yakın gelecekte bu bölgedeki anevrizmaların da gelişen teknoloji sayesinde ameliyatsız yöntemle tedavi edilebileceği tahmin edilmektedir. Karındaki anevrizmaların ameliyatsız tedavisine EVAR; göğsün belli bir yerindeki (desendan aort) anevrizmaların ameliyatsız tedavisine ise TEVAR adı verilir. Bu yöntemlerde göğüs ya da karında bir kesi yapılmaz; kasık (bacak) damarı yoluyla işlem yapılır: Önce, hastanın ağrı hissetmemesi için kasık bölgesi uyuşturulur. Bir iğne ile bacak damarına girilir ve uzun bir tel aorta gönderilir. Sonra, polyesterle kaplı olan greft stenti taşıyan kateter bu tel üzerinden kaydırılarak aorta ilerletilir. Anevrizma bölgesinde greft stentin yeri ayarlanır. Greft stent, hasta dışında kalan mekanizma sayesinde kateterin ucundan çıkarılır ve kendiliğinden fabrika üretim şeklini alacak şekilde genişler. Sağ ve sol bacaklara ayrılan dallar nedeniyle bazen ilave greft stentler gerekebilir. Sonuçta, kanın anevrizma içine girmesi engellenmiş olur.
Aort anevrizması kaç cm olunca ameliyat ya da EVAR / TEVAR gerekir?
4.0 cm’e kadarki aort genişlemelerde sorun çıkma ihtimali son derece azdır. Ama, aort çapı arttıkça risk de artar. Çoğu hastada aort çapı 5.0-5.5 cm’e ulaşınca ameliyat, EVAR ya da TEVAR gerekir. Bu değerde, artık anevrizmanın yırtılma veya delinme riski, müdahale riskinden (ameliyat ya da EVAR / TEVAR riski) daha yüksektir. Bu nedenle, artık anevrizmaya müdahale etmek gerekir. Ancak, unutulmamalıdır ki; her hasta farklıdır ve bazı durumlarda daha erken ya da daha geç çaplarda müdahale kararı alınabilir. Örneğin; genetik nedenler söz konusuysa (Marfan sendromu vb.) veya doktor takiplerinde anevrizmanın çok kısa sürede büyüdüğü saptanırsa daha erken müdahale gerekebilir. Benzer şekilde, boyu 1.50 m olan birinin doğal olarak aortu da orantılı bir biçimde küçük olacağından daha küçük çaplarda müdahale kararı alınabilir.
Aort anevrizması olanlar nelere dikkat etmelidir?
Aşağıdaki önlemleri almak anevrizmanın büyümesini yavaşlatır, hatta durdurabilir:
- Hipertansiyonu ve yüksek kolesterolü kontrol altına almak; varsa, ilaçları düzenli kullanmak [Özellikle, beta bloker grubu ilaçları (Beloc ZOK, Saneloc, Concor, Vasoxen vb.) kullanmanın faydalı olduğu düşünülmektedir. Kontrolsüz hipertansiyon, anevrizmanın büyümesine neden olan en önemli faktördür.]
- Sağlıklı beslenme alışkanlığı edinmek (Az tuzlu, Akdeniz usulü beslenme vb.)
- Sigarayı bırakmak
- Hareketi artırmak (yürüyüş vb.)
- Kabızlık veya çok ağır yük kaldırmak gibi ıkınmaya neden olan durumlardan kaçınmak (Ikınmak, anlık olarak aort içinde kan basıncını artırır)
- Stres yönetimine odaklanmak (Her zaman mümkün olmayabilir ve ilaç tedavisi gerekebilir)